Σε λίγες ημέρες, το CINEphil_101, το πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Φιλοσοφικού Κινηματογράφου στην Ελλάδα και ένα από τα ελάχιστα παγκοσμίως, ξεκινά το ταξίδι του στην πόλη του Ηρακλείου. Από τις 10 έως τις 18 Μαΐου, το Φεστιβάλ φέρνει ένα πρόγραμμα γεμάτο προβολές, συζητήσεις και εκπαιδευτικά εργαστήρια με στόχο να αναδείξει τις ποικίλες εκφάνσεις της σχέσης μεταξύ κινηματογράφου και φιλοσοφίες.
Πίσω από αυτή την πρωτοβουλία βρίσκονται η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Πανεστημίου Κρήτης, Κατερίνα Μπαντινάκη, που έχει αναλάβει τη Γενική Διεύθυνση και την Επιστημονική Επιμέλεια του CINEphil_101, και η Σοφία Μαράκη, υπεύθυνη για την Καλλιτεχνική Επιμέλεια και τη Διεύθυνση Παραγωγής. Λίγο πριν τη μεγάλη έναρξη, είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τις δύο εμπνεύστριες του Φεστιβάλ για το όραμα που τις ένωσε, τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν και, τελικά, για τη χαρά του να δίνεις μορφή σε κάτι που μέχρι χθες ήταν απλώς μια ιδέα.
Πώς προέκυψε η δική σας συνεργασία και η ιδέα για τη δημιουργία του CINEphil_101;
Κατερίνα Μπαντινάκη: Η ιδέα για το φεστιβάλ προέκυψε από την επιθυμία μου να βγει η φιλοσοφία στον δημόσιο χώρο, εκτός του πλαισίου ακαδημαϊκής ανάπτυξής της, σε μια εποχή πρωτόγνωρων προκλήσεων που φαίνεται να τη χρειάζεται περισσότερο από ποτέ. Οι συνάδελφοί μου στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κρήτης στήριξαν ανεπιφύλακτα αυτή την ιδέα, και είχαμε τη μεγάλη τύχη να σταθεί δίπλα μας από την πρώτη στιγμή o φορέας HE.art. Η Σοφία, Πρόεδρος της ΗΕ.art, πίστεψε στη σπουδαιότητα αυτής της διοργάνωσης και τη στήριξε με όλες της τις δυνάμεις.
Σοφία Μαράκη: Όταν μου πρότεινε η Κατερίνα την ιδέα του φεστιβάλ, αναγνώρισα αμέσως τη δυναμική που θα μπορούσε να έχει ένα τέτοιο εγχείρημα. Η σκέψη να ξεκινήσουμε ένα θεματικό φεστιβάλ φιλοσοφικού κινηματογράφου αποτέλεσε τεράστια δημιουργική και οργανωτική πρόκληση για εμένα. Ανέλαβα την καλλιτεχνική επιμέλεια και τη διεύθυνση παραγωγής, ενώ η Κατερίνα την επιστημονική επιμέλεια και τη γενική διεύθυνση. Έτσι ξεκίνησε το ταξίδι του το πρώτο CINEphil_101.
Ποια ήταν η σχέση σας με τον κινηματογράφο πριν τη δημιουργία του Φεστιβάλ;
Σ.Μ.: Εδώ και σχεδόν 20 χρόνια εργάζομαι στον τομέα της οπτικής επικοινωνίας, διατηρώντας μια βαθιά και πολυεπίπεδη σχέση με την εικόνα. Οι μεταπτυχιακές σπουδές μου στην Οπτική Επικοινωνία διαμόρφωσαν καθοριστικά τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι την εικόνα και τη δύναμή της. Ξεκίνησα την επαγγελματική μου πορεία ως μοντέρ στον χώρο της διαφήμισης, συνεργαζόμενη με μεγάλες τηλεοπτικές εταιρείες παραγωγής και αξιόλογους σκηνοθέτες. Μέσα από το μοντάζ παρακολουθείς μια αφήγηση, εκτυλίσσεται μπροστά σου μια ιστορία. Αυτή η εμπειρία μού έδωσε την ευκαιρία να εξερευνήσω στην πράξη τη μαγεία της αφήγησης μέσα από την κινούμενη εικόνα.
Κ. Μπ.: Η δική μου σχέση με τον κινηματογράφο ήταν αμιγώς θεωρητική. Είμαι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αισθητικής και Φιλοσοφίας της Τέχνης στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και το αντικείμενό μου περιλαμβάνει φυσικά τη φιλοσοφία του κινηματογράφου. Επιπλέον, όμως, το κύριο πεδίο της έρευνάς μου τυγχάνει να είναι η εικόνα, κινούμενη και μη.
View this post on Instagram
Το CINEphil_101 φαίνεται να τοποθετείται κάπου ανάμεσα στον κινηματογράφο και τη φιλοσοφία. Πώς συναντιούνται για εσάς αυτοί οι δύο κόσμοι; Τι γεννιέται σε αυτόν τον διάλογο;
Κ. Μπ.: Ο διάλογος ανάμεσα στη φιλοσοφία και τον κινηματογράφο έχει πολλές εκφάνσεις. Μπορεί να είναι ο διάλογος ενός συγκεκριμένου δημιουργού με μια συγκεκριμένη φιλοσοφική θεώρηση στο εύρος του έργου του, μπορεί να είναι η κινηματογραφική αποτύπωση ενός φιλοσοφικού ζητήματος μέσω της αφήγησης ή και το αντίστροφο, δηλαδή η ανάπτυξη μιας φιλοσοφικής θεώρησης στη βάση μιας κινηματογραφικής αφήγησης, ή απλά μπορεί να είναι η φιλοσοφική πραγμάτευση του ίδιου του κινηματογραφικού μέσου στην εξέλιξή του. Κάθε έκφανση αυτού του διαλόγου είναι μια γόνιμη συνάντηση που προάγει τόσο τον κινηματογράφο όσο και τον φιλοσοφικό στοχασμό.
Σ.Μ.: Στο CINEphil_101 θέλουμε να αναδείξουμε αυτόν τον γόνιμο διάλογο στις διαφορετικές πτυχές του και ελπίζουμε να το επιτύχουμε με την ανάπτυξη των θεματικών ενοτήτων του φεστιβάλ και πέραν αυτών που προβλέπονται στη φετινή διοργάνωση. Για εμένα, μια τέτοια προσέγγιση στον κινηματογράφο μπορεί να αλλάξει, όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε τον κινηματογράφο, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε ό,τι συμβαίνει γύρω μας.
Η ταυτότητα του Φεστιβάλ, όπως έχει διαμορφωθεί έως σήμερα, αποτελεί ένα εξαιρετικά αισιόδοξο παράδειγμα για τις δυνατότητες γεφύρωσης της ακαδημαϊκής σφαίρας με την πολιτιστική εμπειρία ενός τόπου. Εσείς πώς βλέπετε αυτή τη σύζευξη μεταξύ των δύο; Μπορεί ο κινηματογράφος να λειτουργήσει ως μία πιο προσβάσιμη είσοδος σε φιλοσοφικά ερωτήματα;
Σ.Μ.: Η φιλοσοφία δεν πρέπει να είναι εγκλωβισμένη σε αμφιθέατρα ή σε αυστηρά θεωρητικά κείμενα, είναι ένας τρόπος να είμαστε στον κόσμο, να σκεφτόμαστε αυτό που μας συμβαίνει. Ο κινηματογράφος, με τη δύναμη της εικόνας και της αφήγησης, μπορεί να κινήσει με αμεσότητα τη σκέψη, τη φαντασία, το συναίσθημα, και έτσι να μας εισαγάγει βιωματικά στη φιλοσοφία.
Κ. Μπ.: Αρκετοί φιλόσοφοι της τέχνης αναγνωρίζουν τον κινηματογράφο ως το κατεξοχήν φιλοσοφικό μέσο, ένα μέσο αναστοχαστικό που έχει τη δύναμη να αναδεικνύει σημαντικά φιλοσοφικά ζητήματα, να καθοδηγεί την προσοχή στις δύσκολες ή τις αμφιλεγόμενες πτυχές τους και να επεξεργάζεται οπτικές, αξιοποιώντας ένα μεγάλο εύρος εκφραστικών εργαλείων. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κινηματογράφος αξιοποιείται συχνά στη διδασκαλία και την έρευνα της φιλοσοφίας προκειμένου να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε ή να επεξεργαστούμε διαφορετικά φιλοσοφικά ζητήματα, για παράδειγμα το ζήτημα της προσωπικής ταυτότητας, της συνείδησης, της μνήμης, των δικαιωμάτων, και πολλά άλλα. Το CINEphil_101 είναι ένα καινοτόμο παράδειγμα εξωστρέφειας του ακαδημαϊκού χώρου και η σύλληψή του αντανακλά αυτήν ακριβώς την πρακτική.
Πείτε μας λίγα λόγια για την επιλογή των ταινιών του διαγωνιστικού μέρους σε αυτή την πρώτη διοργάνωση. Με τι κριτήρια έγινε η επιλογή και με ποιον τρόπο θεωρείτε ότι αντανακλούν τα ερωτήματα που θέλει να θέσει το Φεστιβάλ;
Κ.Μπ.: Τα κριτήρια ήταν πρωτίστως η ποιότητα των ταινιών σε συνάρτηση με τη φιλοσοφική τους διάσταση. Από εκεί και πέρα, στοχεύσαμε σε μια ευρύτητα θεματικών και προέλευσης: δεν θέλαμε όλες οι ταινίες να πραγματεύονται το ίδιο ζήτημα ούτε να προέρχονται από το ίδιο πολιτισμικό πλαίσιο – έχει κι αυτό σημασία τόσο για τα ζητήματα που τείνουμε να σκεφτόμαστε όσο και για το πώς τείνουμε να τα σκεφτόμαστε.
Σ.Μ.: Αυτή η ευρύτητα αποτυπώνεται σαφώς στο πρόγραμμα του φεστιβάλ. Έχουμε ταινίες από διαφορετικές χώρες της Ευρώπης, της Αμερικής, της Ασίας, κάθε μια με διαφορετικό ύφος και διαφορετική φιλοσοφική συνάφεια. Αλλά κάθε ζήτημα που αναδεικνύεται, όπως αυτό της υπαρξιακής ελευθερίας, της συστημικής ανισότητας, της ηθικής συνείδησης, κ.α., είναι σημαντικό για τη σύγχρονη ζωή, και καλούμαστε να το σκεφτούμε εκ νέου ή να το σκεφτούμε κριτικά με αφορμή την οπτική της κινηματογραφικής αφήγησης.
Πώς επηρεάζει το τοπικό κοινό, το πολιτιστικό τοπίο ή ακόμη και ο ρυθμός της πόλης του Ηρακλείου τον τρόπο που στήνεται και βιώνεται το Φεστιβάλ;
Κ. Μπ.: Το ότι το φεστιβάλ διοργανώνεται στην περιφέρεια οπωσδήποτε επηρεάζει τον σχεδιασμό του, ακόμη και σε σχέση με τη διάρκεια που θα έχει. Απευθυνόμαστε πρωτίστως στο κοινό του Ηρακλείου, τουλάχιστον την πρώτη χρονιά της διοργάνωσης, και αυτό αριθμητικά είναι περιορισμένο. Από την άλλη πλευρά, η μικρότερη κλίμακα επιτρέπει μεγαλύτερη διάδραση, καθιστώντας πιο εύκολο τον διάλογο που επιδιώκουμε σε αυτό το φεστιβάλ.
Σ.Μ.: Επίσης καθιστά πιο εύκολες τις συνέργειες. Ήδη έχει αναπτυχθεί ένας κύκλος ανθρώπων του Ηρακλείου από τον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών με εξαιρετικές ιδέες και διάθεση να εργαστούν για την επιτυχή πορεία της διοργάνωσης. Κοινή επιθυμία είναι το CINEphil_101 να είναι συμπεριληπτικό, να απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες είτε μέσα από τις προβολές, είτε μέσα από τα εκπαιδευτικά του προγράμματα που οπωσδήποτε θα αναπτυχθούν περαιτέρω – αυτό είναι κάτι που έχει ανάγκη το Ηράκλειο.
View this post on Instagram
Πόσο χρόνο σας πήρε από την αρχική ιδέα μέχρι να φτάσετε στο σήμερα, λίγες ημέρες πριν τη μεγάλη έναρξη του CINEphil_101; Τι προκλήσεις χρειάστηκε να αντιμετωπίσετε στο διάστημα που μεσολάβησε;
Κ.Μπ.: Αρχίσαμε να σχεδιάζουμε το φεστιβάλ τον περασμένο Οκτώβριο, με άγνοια των προκλήσεων που θα χρειαζόταν να αντιμετωπίσουμε. Και ήταν πολλές, σχεδόν για κάθε στάδιο και πτυχή της διοργάνωσης, αλλά τις αντιμετωπίσαμε με επιμονή και αλληλοϋποστήριξη.
Σ.Μ.: Θα έλεγα ότι η μεγαλύτερη πρόκληση που είχαμε να αντιμετωπίσουμε ήταν να πιστέψουν στο όραμά μας οι τοπικοί φορείς, και έπειτα, να μπορέσουμε να φέρουμε εις πέρας μια τόσο μεγάλη διοργάνωση σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Μας τιμά το ότι η Περιφέρεια Κρήτης και ο Δήμος Ηρακλείου έγιναν συνοδοιπόροι μας ως συνδιοργανωτές, ότι το CINEphil_101 τελεί υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Πολιτιστικού Συνεδριακού Κέντρου Ηρακλείου, καθώς και η συνεργασία μας με τη ΔΕΠΑΝΑΛ Α.Ε., το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, Οπτικοακουστικών Μέσων & Δημιουργίας (ΕΚΚΟΜΕΔ) και το Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή. Η στήριξη τόσο σημαντικών φορέων από την πρώτη χρονιά της διοργάνωσης μάς δίνει δύναμη και αισιοδοξία για τη συνέχεια.
Πείτε μας κάτι που ελπίζετε να συμβεί αυτές τις μέρες. Τι θα ήταν το πιο απλό πράγμα που θα σας έκανε να σκεφτείτε κατευθείαν ότι «άξιζε τον κόπο»;
Σ.Μ.: Αυτό που ελπίζουμε και οι δύο είναι η ανταπόκριση του κόσμου να αγγίξει τις προσδοκίες μας. Αν δούμε το κοινό να αγκαλιάζει το Φεστιβάλ, να συμμετέχει, να συζητά και να εμπνέεται, τότε θα ξέρουμε ότι όλη αυτή η προσπάθεια άξιζε πραγματικά τον κόπο.
Πώς ονειρεύεστε την εξέλιξη του CINEphil_101 μέσα στα επόμενα χρόνια;
Κ. Μπ.: Οπωσδήποτε σχεδιάζουμε την ανάπτυξη των θεματικών ενοτήτων του φεστιβάλ στον άξονα της σχέσης κινηματογράφου και φιλοσοφίας, όπως και την ανάπτυξη των εκπαιδευτικών δράσεών του σε συνεργασία με τοπικούς και εθνικούς φορείς.
Σ.Μ.: Ελπίδα μας είναι το CINEphil_101 να συνδεθεί ουσιαστικά με την τοπική κοινωνία και να γίνει θεσμός για την πολιτιστική ζωή του Ηρακλείου, ένας ζωντανός κόμβος τέχνης και ιδεών που θα προσελκύει επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και από το εξωτερικό.
Μάθετε περισσότερα για το CINEphil_101:
Website | Instagram | Facebook
