Η μονάδα μέτρησης της επιρροής ενός βιβλίου ίσως να είναι οι ώρες που κρατάει τα μάτια μας ανοιχτά μετά από μία εξαντλητική ημέρα. Επί τρεις ημέρες αντάλλασσα λίγες ώρες ύπνου με τις 300 σελίδες του «Θησέας, μια δεύτερη ζωή» των εκδόσεων Ποταμός. Το βιβλίο του Camille de Toledo μονοπώλησε κάθε συζήτηση εκτός σπιτιού και κάθε ώρα εντός του. Μας έφερε ενώπιον όσων θυμάται το σώμα πολύ καλύτερα από τον νου. Επάξια, λοιπόν, το 44ο βιβλίο της σειράς Ποταμόπλοια κέρδισε το δικό του αφιέρωμα.
Όχι μια τυπική οικογενειακή ιστορία
Το «Θησέας, μια δεύτερη ζωή» αποτυπώνει την ιστορία μιας οικογένειας πολλές γενιές πίσω, παράλληλα με την ιστορία ενός έθνους. Εκλυτικό γεγονός αυτής της διερεύνησης αποτέλεσε η αυτοκτονία του αδερφού και ο μετέπειτα θάνατος των γονέων. Η προσπάθεια του ήρωα να διακόψει τους δεσμούς με την οικογενειακή ιστορία ανακόπτεται από το ίδιο του το σώμα που καταρρέει. Έχοντας εγκαταλείψει τη Γαλλία με τα παιδιά του και τρεις κούτες ενθύμια ξεκινά την καταβύθιση στο παρελθόν. Απουσία εναλλακτικών, εναποθέτει τις ελπίδες του για ίαση στην εύρεση νοήματος και σύνδεσης ανάμεσα στα κομβικά πρόσωπα και σημεία της οικογένειάς του.
Η φωνή του τραύματος που αποσιωπάται
Ο Camille de Toledo παραδίδει ένα δεξιοτεχνικό λογοτεχνικό έργο για το τραύμα και τη μνήμη. Δεν είναι, όμως, η ίδια η αυτοχειρία και η απώλεια το τραύμα. Περισσότερο θα λέγαμε πως αυτές είναι το αποτέλεσμα ενός τραύματος επί σειρές γενεών. Το ενδιαφέρον εδράζει ακριβώς στις επιπτώσεις του τραύματος που αποσιωπάται και αγνοείται. Πρόκειται για ένα διαγενεαλογικό τραύμα που μοιάζει να κληρονομείται και να προδιαγράφει τη μοίρα των μελών της οικογένειας. Προοικονομεί, λοιπόν, πως η απόδραση του ήρωα από την οικογενειακή ιστορία είναι καταδικασμένη να αποτύχει.
Ο σκληρός δίσκος της οικογενειακής μνήμης
Σε όλον αυτόν τον λαβύρινθο, το νήμα της Αριάδνης είναι το ίδιο το σώμα του αφηγητή και η μνήμη που αυτό έχει αποθηκεύσει. Δεν εμπλέκει τις έννοιες της μακρόχρονης μνήμης και της απώθησης εδώ. Μιλάει για μια μνήμη συλλογική που εγγράφεται στο σώμα με τρόπους αδιόρατους. Σμιλεύει ένα σώμα τόσο σοφό που μας υποδεικνύει πού να αναζητήσουμε την αλήθεια όταν έχουμε χάσει κάθε πυξίδα. Μας προσκαλεί να αφουγκραστούμε όσα γνωρίζουν οι ιστοί, τα όργανα και τα νεύρα. Σε όλη αυτή τη διαδρομή μάς θυμίζει τις αντιστάσεις που φέρει ο ίδιος «ένας άνθρωπος σύγχρονος» που έχει μάθει να εμπιστεύεται μόνο τη λογική.
Οι μεταφορές της μνήμης
Η συλλογική μνήμη δεν αφορά μόνο το επίπεδο της οικογένειας. Ο de Toledo εύστοχα παρατηρεί πώς οι ήρωές του διαμορφώνονται από την εποχή και την καταγωγή τους. Μιλάει για εποχή της αφθονίας, αλλά και εποχή της εξάντλησης. Το μεταφράζει σε ενεργειακούς πόρους, αλλά και οικογενειακούς. Μιλάει για κατάρρευση και ανοικοδόμηση ενός κράτους κι ενός ανθρώπου. Οι σφαίρες που διαπέρασαν τα κορμιά των οικογενειακών του προσώπων μοιάζουν ακόμα σφηνωμένες εντός του. Η διαπροσωπική βία είναι απλώς η άλλη όψη της κρατικής.
Η μοναδική γραφή του de Toledo
Ο Camille de Toledo ισορροπεί μεταξύ πολλών πεδίων, κάτι που αποτυπώνεται και στη γραφή του. Με σπουδές στην ιστορία και τις πολιτικές επιστήμες, τα νομικά, τη λογοτεχνία και το σινεμά, αντλεί έμπνευση από όλα. Το «Θησέας, μια δεύτερη ζωή» είναι ένα κράμα αυτοβιογραφίας και μυθοπλαστικών στοιχείων. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση εναλλάσσεται με την τριτοπρόσωπη. Η ποιητικότητα και η φιλοσοφική διάθεση διατρέχουν όλο το βιβλίο. Καταφέρνει να δημιουργήσει ένα τέτοιο κλίμα αγωνίας που διαβάζεται απνευστί. Μοιάζει να μας παίρνει από το χέρι σε μια ζωντανή αναζήτηση, για την οποία ο αφηγητής έχει ήδη τις απαντήσεις. Οι υποψηφιότητες για βραβεία και η μετάφρασή του σε άλλες γλώσσες πιστοποιούν αυτό που ήδη γνωρίζαμε.
Δεν είμαι απόλυτα σίγουρη τι θυμάται το δικό μου σώμα που το πνεύμα έχει ξεχάσει. Το σίγουρο, όμως, είναι πως αυτό το βιβλίο θα το θυμάμαι για καιρό.
