Η φύση είναι το σπίτι μας. Αυτή η συνειδητοποίηση είναι η βάση κάθε οικολογικής αφύπνισης και περιβαλλοντικού ακτιβισμού. Για μια μερίδα πληθυσμού αυτό ισχύει με έναν ακόμα πιο ουσιώδη και εμφατικό τρόπο. Μία τέτοια περίπτωση είναι η φυλή Waraoni στον Αμαζόνιο του Εκουαδόρ και η ηγέτιδά της, Nemonte Nenquimo. Μεγαλωμένη με ιστορίες, μυστικά και παραδόσεις για τη φύση και τον πολιτισμό των προγόνων της, η υπεράσπισή τους ήταν μονόδρομος για κείνη.
Η φυλή Waraoni
Στους ανατολικούς πρόποδες των Άνδεων του Εκουαδόρ έχουν στήσει τη ζωή τους τα 5.000 άτομα της κοινότητας των Waraoni. Σήμερα, βέβαια, είναι εγκατεστημένα στο 1/10 της προγονικής τους γης. Ακόμα όμως κι αυτό το μικρό -συγκριτικά- κομμάτι έχει τεράστια περιβαλλοντική αξία, καθώς αποτελεί ένα από τα πιο πλούσια σε βιοποικιλότητα οικοσυστήματα. Οι σχέσεις με τον δυτικό πολιτισμό ξεκίνησαν επίσημα το 1958. Πολύ γρήγορα, οι βιομηχανίες πετρελαίου και ξυλείας εισχώρησαν και άρχισαν να εκμεταλλεύονται τη γη. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις δεν άργησαν να γίνουν εμφανείς στους κατοίκους.
Το γράμμα
Σε γράμμα που απευθύνει στα κράτη του Αμαζονίου αλλά και του κόσμου, η ηγέτιδα των Waraoni, Nemonte Nenquimo, μιλά γι’ αυτές τις επιπτώσεις. Μιλά για τις φωτιές στα δάση του Αμαζονίου, οι καπνοί των οποίων πνίγουν τους κατοίκους. Αναφέρεται στα ορυχεία και τις τοξίνες που αφήνουν πίσω τους οι αλόγιστες εξορύξεις χρυσού. Στρέφει την προσοχή στα μολυσμένα νερά των ποταμών από τις πετρελαιοκηλίδες. Μιλά για όλα αυτά ζητώντας από τα κράτη να μην ψεύδονται και να αναγνωρίσουν την ευθύνη τους. Έχει την πεποίθηση πως η άγνοια τρέφει την εκμετάλλευση και την καταστροφή. Αντιπαραβάλλει την αγάπη και τη γνώση που αντλεί και προσφέρει ο λαός της στη φύση. Αυτό που τους ζητά είναι να αφήσουν κι αυτοί με τη σειρά τους τη φύση και τους ιθαγενείς να τους διδάξουν.
Η Nemonte Nenquimo
Διανύοντας την τέταρτη δεκαετίας της ζωής της, η Nemonte Nenquimo είναι η πρώτη ηγέτιδα της φυλής των Waraoni. Βέβαια, στην κοινότητά της οι γυναίκες ανέκαθεν είχαν συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και τη διαχείριση των κοινών. Το 2020 βρέθηκε στη λίστα του περιοδικού Time με τα πιο επιδραστικά άτομα. Το ίδιο έτος βραβεύτηκε με το Goldman Environmental Prize για το ακτιβιστικό της έργο. Ανάμεσα στις –όχι λίγες- ευθύνες της δεν πρέπει παραλείψουμε το ρόλο της ως συνιδρύτρια του μη κυβερνητικού οργανισμού Ceibo Alliance. Πρόκειται για μια συμμαχία 4 φυλών του Αμαζονίου με σκοπό τη διοχέτευση των γνώσεών τους προς όφελος της κοινότητας και της φύσης. Τα προγράμματά του αφορούν το νερό, τα ηλιακά συστήματα, την περιφρούρηση του δάσους από καταπατήσεις, αλλά και τα έμφυλα και ιθαγενικά δικαιώματα.
Η δικαίωση
Η στιγμή που δικαίωσε τους αγώνες της και των συνανθρώπων της ήταν η δικαστική νίκη απέναντι στο κράτος του Εκουαδόρ το 2019. Η πρόθεση του κράτους να δημοπρατήσει το γη των Waraoni χωρίς τη συγκατάθεσή τους, τους βρήκε απέναντί του. Όχι μόνο κατάφερε να διαφυλάξει περισσότερα από 2000 στρέμματα γης από τα πετρελαϊκά συμφέροντα, αλλά έθεσε και δικαστικό προηγούμενο υπέρ των ιθαγενικών διακαιωμάτων.
Τα μαθήματα ζωής
Αν θέλει η Nemonte Nenquimo να θυμόμαστε ένα πράγμα είναι ότι η φύση είναι ζωντανή. Για να το δούμε αυτό και να της φερθούμε αναλόγως χρειάζεται να μετακινηθούμε από το ανθρωποκεντρικό πρίσμα με το οποίο φιλτράρουμε τον κόσμο. Μόνο τότε θα συνειδητοποιήσουμε τη σύνδεσή μας με τη φύση και θα της φερθούμε ισότιμα. Σύμφωνα με την προτροπή της, αυτό απαιτεί να είμαστε ευγενικές ψυχές, αλλά και επαναστατημένες.
Ας χαμηλώσουμε, λοιπόν, την ένταση του ανθρωποκεντρικού μας μονολόγου για να ακούσουμε όσα έχει να μας πει η φύση.
