21 Μαρτίου 1960, η αστυνομία της Νότιας Αφρικής, υπέρμαχος του ρατσισμού, πυροβόλησε εν ψυχρώ κατά μιας διαδήλωσης φοιτητών στη πόλη Sharpeville, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 70 άνθρωποι. Η ειρηνική διαδήλωση των φοιτητών αφορούσε τον νόμο Απαρτχάιντ που είχε επιβάλει το καθεστώς της λευκής μειοψηφίας στη χώρα, εφαρμόζοντας τη θεωρία της ανισότητας ανάμεσα στις φυλές.
Από τότε και κάθε 21η Μαρτίου γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Ρατσισμού, των φυλετικών διακρίσεων, της ξενοφοβίας και της μισαλλοδοξίας
Ανέκαθεν το σινεμά και οι δημιουργοί του, κάνουν το δικό τους μανιφέστο κατά του ρατσισμού. Ταινίες όπως οι West Side Story, To Kill a Mockingbird, Driving Miss Daisy, Do The Right thing, Malcom X, The Shawshank Redemption, American History X, La Haine θεωρούνται σταθμός αντιρατσιστικών μηνυμάτων με ιστορίες που φωνάζουν πως ο ρατσισμός υφίσταται ακόμα.
Με αφορμή, λοιπόν, αυτή τη μέρα, συλλέξαμε τις παρακάτω 15 ταινίες της προηγούμενης δεκαετίας που με τον δικό τους τρόπο η κάθε μία, μιλούν για τον ρατσισμό, την αδικία, τον διαχωρισμό και την ανισότητα και δίνουν το δικό τους μήνυμα μέσα από τη μεγάλη οθόνη.
The Help (2011) του Tate Taylor
H ιστορία αυτή μας ταξιδεύει στις αρχές του 20ου αιώνα, όπου οι «μαύρες» γυναίκες μπορούσαν να βρουν δουλειά μόνο ως υπηρέτριες σε σπίτια πλουσίων. Παρά το τέλος της δουλείας, δεν σταμάτησαν να υποτιμούνται από τις πλούσιες λευκές «κυρίες» τους. Η ταινία The Help βασίστηκε στο best seller της Kathryn Stockett και μας ταξιδεύει στις σκέψεις μιας συγγραφέως που θέλησε να αποτυπώσει την οπτική των Αφροαμερικανών γυναικών της δεκαετίας του ’60.
Django Unchained (2012) του Quentin Tarantino
Εάν μια ταινία είναι κάπως πιο διασκεδαστική από τις υπόλοιπες αυτής της λίστας, αυτή είναι το Django Unchained. Είναι δύσκολο να πιάσεις ένα τέτοιο θέμα, που ταυτόχρονα με μαεστρικό τρόπο θα σε κάνει να περάσεις και καλά. Το νόημα στη διάρκεια της ταινίας δεν χάνεται ποτέ, διότι ο Django περνάει…μέσα από τη φωτιά για να βρει ξανά την αγαπημένη του Broomhilda σε μια Αμερική που η σκλαβιά και η βίαιη τιμωρία ήταν δεδομένη.
12 Years a Slave (2013) του Steve McQueen
Προσαρμοσμένο από τα απομνημονεύματα του 1853 με τον ίδιο τίτλο, το βραβευμένο με Όσκαρ, 12 Years a Slave, επικεντρώνεται στο ταξίδι του Solomon Northup, ενός ελεύθερου μαύρου στη Νέα Υόρκη που απάγεται και υποδουλώνεται στη Louisiana για 12 χρόνια πριν χειραφετηθεί. Σε σκηνοθεσία του Steve McQueen, η ζοφερή αφήγηση της ιστορίας του Northup εκθέτει τις σκοτεινές πραγματικότητες της δουλείας και τις ψυχολογικές και συναισθηματικές επιπτώσεις της στη μαύρη κοινότητα, καθώς και την ανθεκτικότητά τους απέναντι στην απόλυτη σκληρότητα.
Selma (2014) της Ava Duvernay
Αυτή η ιστορική ταινία είναι ένα από τα πρώτα πιο γνωστά έργα της Ava DuVernay κι είναι μια ισχυρή απεικόνιση των πορειών του Martin Luther King Jr. το 1965 από τη Selma της Alabama στην πρωτεύουσα της πολιτείας στο Montgomery. Οι Αμερικανοί εξακολουθούν να παλεύουν ενάντια στον ρατσισμό περισσότερα από 50 χρόνια αργότερα, κι αυτή η ταινία είναι μια υπενθύμιση του πόσο πολλά, αλλά και λίγα, έχει περάσει αυτή η χώρα.
Serial Bad Weddings (2014) του Philippe de Chauveron
Μία γαλλική προσθήκη σε αυτή τη λίστα αντιρατσιστικών φιλμ, και σίγουρα διαφορετική από τις άλλες είναι η ταινία Serial Bad Weddings. Ένα πολύ εύστοχο εύρημα, αυτό του σκηνοθέτη Philippe de Chauveron, ο οποίος υπέβαλε ένα συντηρητικό ζευγάρι Γάλλων μεσηλίκων αστών σ’ ένα από τους χειρότερους «εφιάλτες» του σύγχρονου μέσου ρατσιστή. Έφτιαξε μια ιστορία όπου οι κόρες του παντρεύονται έναν Εβραίο, έναν Άραβα κι έναν Ασιάτη, και έκανε μια απολαυστική, αλλά άκρως διδακτική κωμωδία που θίγει το θέμα αλλιώς.
I Am Not Your Negro (2016) του Raoul Peck
Το ντοκιμαντέρ I Am Not Your Negro το σκηνοθέτησε ο Raoul Peck, αλλά γράφτηκε από τον συγγραφέα και κοινωνικό κριτικό James Baldwin ο οποίος πέθανε το 1987. Η αφήγηση της ταινίας (από τον Samuel L. Jackson) γράφτηκε από τον Baldwin, βασισμένη κυρίως σε γράμματα και σημειώσεις που έκανε σε ένα μυθιστόρημα που ονομάζεται Remember This House και δεν εκδόθηκε ποτέ, καθώς και άλλα βιβλία και δοκίμιά του. Συγκεντρώνοντας τα λόγια του Baldwin με πλάνα – τόσο εικόνες από αποσπάσματα ειδήσεων, όσο και εμφύλιες αναταραχές και αποσπάσματα- του ίδιου του συγγραφέα, το I Am Not Your Negro γίνεται ντοκουμέντο μιας χώρας μέσω ενός οξυδερκούς παρατηρητή και ακαταμάχητου στοχαστή. Είναι ένα κινηματογραφικό δοκίμιο που αναγκάζει τη λευκή Αμερική να σκέφτεται, και είναι ζωτικής σημασίας, άβολο.
13th (2016) της Ava Duvernay
Καθώς η συζήτηση γύρω από την αστυνόμευση στην Αμερική φτάνει σε πυρετό, πολλοί ακτιβιστές έχουν συστήσει το 13th της Ava DuVernay ως κριτική προβολή για όλους τους Αμερικανούς – και δικαίως. Το εντυπωσιακό ντοκιμαντέρ του 2016 εξερευνά επιδέξια την ιστορία του αμερικανικού σωφρονιστικού συστήματος, το οποίο στοχεύει και ποινικοποιεί δυσανάλογα τους μαύρους Αμερικανούς πολίτες, οδηγώντας σε αδικίες όπως η επερχόμενη δολοφονία του George Floyd.
Get out (2017) τουJordan Peele
Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Jordan Peele, ήταν, είναι και θα είναι από τα καλύτερα ψυχολογικά θρίλερ του 21ου αιώνα. Αυτή η ταινία θρίλερ, τρόμου, κοινωνική σάτιρα ή οικογενειακό ψυχόδραμα είναι μία έντονη κοινωνική κριτική κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας που σε περνά από 40 κύματα, μέχρι τελικά να καταλάβεις το πώς και το γιατί. Στη δεύτερη ή στη τρίτη ακόμα και στη τέταρτη φορά που θα το δεις, σίγουρα το Get Out ακόμα έχει να πει πολλά.
Marshall (2017) του Reginald Hudlin
Αυτό το βιογραφικό, νομικό δράμα δείχνει τον Thurgood Marshall (Chadwick Boseman) ως δικηγόρο υπεράσπισης του Joseph Spell, ο οποίος κατηγορήθηκε άδικα ότι βίασε μια λευκή γυναίκα. Ο Marshall αργότερα θα άλλαζε την ιστορία με το να γίνει ο πρώτος μαύρος δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Green Book (2018) του Peter Farrelly
Ένας σοφέρ χαλαρός, φλύαρος κι άξεστος μπροστά, ένας μουσικός ευθυτενής και ακριβολόγος στο πίσω κάθισμα. Το Green Book είναι η ιστορία ενός μαύρου πιανίστα, ο οποίος περιοδεύει στον νότο και προσλαμβάνει έναν μπράβο ιταλοαμερικανικής καταγωγής για να τον συνοδέψει. Ο σωματοφύλακας έχει ρατσιστικές καταβολές, αλλά δέχεται την δουλειά καθώς μένει άνεργος. Το ταξίδι τους όμως, έρχεται να αναθεωρήσει τις ιδέες του. Εκπλήσσονται εναλλάξ με την άγνοιά τους για τον κόσμο του άλλου, ενώ παράλληλα μαθαίνουν, μαζί τους κι εμείς. Ένα αταίριαστο ζευγάρι σε μια ταινία δρόμου, ο οποίος όσο βαθύτερα οδηγεί στον Νότο, τόσο πιο κοντά φέρνει τους κινδύνους. Και μαζί τόσο δυνατότερη κάνει τη μεταξύ τους επικοινωνία.
BlacKkKlansman (2018) του Spike Lee
Ο Spike Lee έχει τον τρόπο του μέσα στα χρόνια της καριέρας του να περνάει τα απαραίτητα μηνύματα μέσα από τις ευρηματικές ταινίες του. Στην ταινία BlacKkKlansman, τα γεγονότα της οποίας βασίζονται σε πραγματική ιστορία, βλέπουμε πώς ένας μαύρος αστυνομικός καταφέρνει να διεισδύσει στην οργάνωση των Ku Klux Klan και μάλιστα να λάβει ηγετικό ρόλο. Η ταινία καταφέρνει να μιλήσει για πράγματα που δεν έχουμε συνηθίσει να ακούμε στον κινηματογράφο, όπως για τον ακτιβισμό των μαύρων και για την κυριαρχία των λευκών ηρώων στην pop κουλτούρα και ο Spike Lee καταφέρνει να γίνει ξανά πιο επίκαιρος από ποτέ μετά το Do The Right Thing και το Malcom X.
The Hate U Give (2018) του George Tillman Jr.
Το The Hate U Give, μια ταινία βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα, είναι μια από τις πιο αυθεντικές απεικονίσεις της αστυνομικής βαρβαρότητας στην ποπ κουλτούρα. Η ταινία απεικονίζει μια νεαρή γυναίκα, τη Starr (Amandla Stenberg) να βλέπει τον θανατηφόρο πυροβολισμό του καλύτερου της φίλου από τα χέρια ενός αστυνομικού. Ταυτόχρονα η Starr παλεύει με τα διόδια της μαύρης έφηβης σε μια κυρίως «λευκή» περιοχή – και προσπαθεί να επιβιώσει με αυτό το συναίσθημα του να ανήκεις σε έναν κόσμο, ενώ ζεις σε έναν άλλο. Το πώς υπερασπίζεται τη δικαιοσύνη είναι αξιοπρόσεκτο.
If Beale Street Could Talk (2018) του Barry Jenkins
Μετά το Moonlight, την επιτυχία που τον καθιέρωσε, ο Barry Jenkins έρχεται να διδάξει ένα ακόμα αντιρατσιστικό μάθημα. Το If Beale Street Could Talk είναι ένα συγκινητικό ρομαντικό δράμα για μια νεαρή γυναίκα που προσπαθεί να καθαρίσει το όνομα του αδίκως κατηγορούμενου εραστή της πριν από τη γέννηση του παιδιού τους. Μια ακόμη ταινία που βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του αείμνηστου James Baldwin και είναι μια απεικόνιση της σκληρής πραγματικότητας που αντιμετωπίζουν οι μαύροι άνδρες — τότε και τώρα.
The Farewell (2019) της Lulu Wang
Παρά το ότι το The Farewell δεν είναι η πρώτη ταινία που θα σκεφτείς σχετικά με το αντιρατσιστικό κίνημα, είναι μια ταινία που βασίζεται στις αντιθέσεις. Αντιθέσεις και διαφορές ανάμεσα σε δύο πολιτισμούς, για τα δικαιώματα, ακόμα και αυτό της αλήθειας. Η Lulu Wang έκανε μια ταινία που βασίστηκε στις δικές της εμπειρίες, η οποία όχι μόνο έγραψε το σενάριό της, αλλά και την σκηνοθέτησε. Ο τρόπος με τον οποίο αναδεικνύει τις περίπλοκες σχέσεις των μελών της οικογένειας και τις ιδιαιτερότητες του καθενός, η ευαισθησία απέναντι στον πόνο που βιώνουν αντιμέτωποι με τον επικείμενο θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, αλλά και τη διαφορετικότητα με την οποία αντιμετωπίζει ο καθένας την αλήθεια του, κάνουν το The Farewell μια πολύ σημαντική ταινία.
Queen & Slim (2019) της Melina Matsoukas
Ίσως για πολλούς η ταινία της Melina Matsoukas αποτέλεσε το εισιτήριο προς την εξήγηση του κινήματος Black Lives Matter. Είναι εύκολο στη θέαση, λόγω και της οικειότητας που αναπτύσσεται σιγά σιγά ανάμεσα στους πρωταγωνιστές, χωρίς αυτό να κλέβει από τα όσα γιατί φτιάχτηκε η ταινία. Ένα νεαρό ζευγάρι δύο νέων μαύρων ανθρώπων βγαίνει το πρώτο του ραντεβού.
Στην επιστροφή, ένας έλεγχος ρουτίνας από έναν λευκό αστυνομικό βγαίνει γρήγορα εκτός ελέγχου, με τον άνδρα να σκοτώνει τον αστυνομικό σε αυτοάμυνα. Πανικοβλημένοι και φοβισμένοι, παίρνουν το αμάξι και το σκάνε, αναζητώντας καταφύγιο σε γνωστούς και φίλους, με την αστυνομία να τους αναζητά. Διχαστικό και αμφιλεγόμενο, το Queen & Slim είναι το είδος της ταινίας που πρέπει να δουν όσοι διαμαρτύρονται για την έλλειψη πρωτοτυπίας στο Hollywood. Η ταινία καταφέρνει να είναι ένα συναρπαστικό θρίλερ εγκλήματος που δεν σταματάει ποτέ να παίρνει μια πλήρη ανάσα χωρίς να σε σπρώχνει ξανά σε περισσότερη σύγκρουση.
Το κάτι παραπάνω:
When They See Us (2019) της Ava Duvernay
Παρά το ότι αυτή η λίστα έμεινε περισσότερο σε ταινίες, το When The See Us της Ava Duvernay είναι απαραίτητο να συμπεριληφθεί όταν μιλάμε για την ημέρα κατά του ρατσισμού. Εκτείνεται σε ένα τέταρτο του αιώνα, και είναι ένα δράμα σε τέσσερα μέρη, το οποίο αφηγείται τις αληθινές ιστορίες των Kevin Richardson, Antron McCray, Yusef Salaam, Raymond Santana και Korey Wise, των πέντε ανδρών που είναι γνωστοί ως Central Park Five και καταδικάστηκαν άδικα για βιασμό. Ως αποτέλεσμα, πέρασαν από πέντε έως 12 χρόνια πίσω από τα κάγκελα των αμερικανικών φυλακών. Η σοβαρότητα της άδικης καταδίκης και τον σοβαρό αντίκτυπο των καταναγκαστικών ανακρίσεων, είναι δύο από τους λόγους που το When They See Us είναι μια σειρά που πρέπει να βλέπουμε, όλ@.
