8 Μαρτίου, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, κι αυτή είναι η τέλεια αφορμή για να εντρυφήσουμε λίγο περισσότερο στη γυναικεία σκηνοθετική ματιά. Ίσως να μη χρειαζόμαστε πάντα αυτή τη μέρα για να θυμόμαστε πως οι γυναίκες στην έβδομη τέχνη έχουν αφήσει το στίγμα τους, αλλά αυτή είναι σίγουρα μια καλή αρχή. Ακόμα και αν αυτό το διαβάζεις για πρώτη φορά, είναι σημαντικό να ειπωθεί.
Οι γυναίκες σκηνοθετούν και κινηματογραφούν ταινίες από τότε που ο κινηματογράφος άρχισε να υπάρχει σαν μορφή έκφρασης και καταγραφής γεγονότων με μια κάμερα
Η Alice Guy θεωρείται η πρώτη σκηνοθέτρια, η οποία μόλις το 1896 έκανε τη πρώτη αφηγηματικού τύπου ταινία στο κόσμο, το The Cabbage Fairy. Έκτοτε, άνοιξε το δρόμο για μια νέα αρχή ξεπερνώντας πολλές αντιστάσεις της βιομηχανίας. Ωστόσο, όσο το σύστημα στούντιο διαμορφωνόταν, οι άνδρες σε μεγάλο βαθμό απομάκρυναν τις γυναίκες από τη σκηνοθεσία και από άλλους βασικούς δημιουργικούς ρόλους.
Οι σκηνοθέτριες επέμειναν ούτως ή άλλως, καινοτομώντας και αντιμετωπίζοντας θέματα που κάποτε ήταν απαγορευμένα για το φύλο τους. Γυναίκες όπως η Lois Weber, η Leni Riefenstahl, η Ida Lupino, η Agnes Varda, η Lina Wertmüller, η Amy Heckerling κ.α. άφησαν ιστορία στη σκηνοθετική καρέκλα τον 20ο αιώνα.
Υπάρχουν πολλές αξιόλογες γυναίκες που σίγουρα αφήνουμε εκτός αυτής της λίστας, και που έχουν ξεχωρίσει με το έργο τους. Εμείς, όμως, συγκεντρώσαμε 13 από τις πιο επιδραστικές σκηνοθέτριες του 21ου αιώνα, που με τη τέχνη τους έχουν πάει ένα βήμα παρακάτω το σινεμά, όπως το γνωρίζουμε μέχρι και σήμερα.
Kathryn Bigelow
Η γυναίκα που κέρδισε το πρώτο Όσκαρ Σκηνοθεσίας είναι η Kathryn Bigelow, με την ταινία της The Hurt Locker (2008), και άφησε τη δική της ιστορία. Με το Point Break (1990), ένα στυλιζαρισμένο θρίλερ με πρωταγωνιστή τον Keanu Reeves, η ταλαντούχα ζωγράφος από την Καλιφόρνια ήρθε στο κινηματογραφικό προσκήνιο και μένει μέχρι και σήμερα. Με λίγες αλλά καλές σκηνοθετικές δουλειές, η Kathryn Bigelow συνεχίζει σε χαμηλούς τόνους να δημιουργεί ταινίες που μένουν στη μνήμη για την ιστορία τους, όπως το Zero Dark Thirty (2012) και το Detroit (2017).
Jane Campion
Με μια σειρά από ταινίες μικρού μήκους, που τις θεωρεί μια ελευθερία για τους κινηματογραφιστές, η Jane Campion, ήρθε με το The Piano το 1993, κι έγινε η πρώτη γυναίκα στην ιστορία που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών. Το 1996 σκηνοθέτησε τη Nicole Kidman στη ταινία The Portrait of a Lady και με ιδιαίτερη αγάπη στις ιστορίες εποχής, ήρθε ξανά φέτος με το The Power of Dog και σαρώνει ήδη τις υποψηφιότητες των φετινών Όσκαρ.
Mary Harron
Αν για κάτι πρέπει να γνωρίζουμε τη Mary Harron, αυτό είναι η αγάπη της για τον ανεξάρτητο κινηματογράφο. Παρά τα πολλά τηλεοπτικά επεισόδια που είχε αναλάβει, και μερικές ταινίες που δεν είχαν την απήχηση που περίμενε, η Mary Harron είναι η γυναίκα πίσω από το American Psycho (2000), μια ταινία που σίγουρα κατέχει υψηλή θέση στις επιδραστικότερες ταινίες του 21ου αιώνα. Το 2017 συνεργάστηκε με το Netflix στη παραγωγή της σειράς Alias Grace, μιας μίνι σειρά που ξεχώρισε τόσο για τη σκηνοθεσία, όσο και για τη μουσική της.
Andrea Arnold
Ήταν μόλις 2003 όταν η Andrea Arnold κέρδισε Όσκαρ για τη μικρού μήκους ταινίας της, Wasp, και μέχρι και σήμερα διατηρεί την ανεμελιά και την ιδιαιτερότητα στις ταινίες που δημιουργεί, μικρού και μεγάλου μήκους ή ακόμα και για τη μικρή οθόνη. To Fish Tank (2009), το Wuthering Heights (2011), το American Honey (2016) είναι οι μεγάλου μήκους ταινίες της που την κάνουν να ξεχωρίζει, ενώ αποτέλεσε και μέρος της πολύ επιτυχημένης σειράς Big Little Lies, αφού σκηνοθέτησε τα επεισόδια της δεύτερης σεζόν.
Sofia Coppola
Ίσως το όνομα με τη μεγαλύτερη ιστορία, αφού λίγο μετά την εμφάνισή της στο The Godfather: Part III (1990) για τον σκηνοθέτη πατέρα της, Francis, η Coppola άρχισε να σκηνοθετεί η ίδια. Οι μικρού μήκους ταινίες της ακολούθησαν το The Virgin Suicides, το ντεμπούτο της το 1999. Έκανε ένα άλλο καλλιτεχνικό άλμα προς τα εμπρός με το Lost in Translation (2003), μια ταινία που έλαβε τέσσερις υποψηφιότητες για Όσκαρ, μεταξύ των οποίων για τη σκηνοθεσία, την καλύτερη ταινία και την ερμηνεία του Bill Murray. Η Coppola κέρδισε το χρυσό αγαλματίδιο, αλλά και την καρδιά μας, για το πρωτότυπο σενάριο της.
Greta Gerwig
Γράφει, παίζει, σκηνοθετεί και παραμένει αυθεντική και σύγχρονη σε όλα της. Η Greta Gerwig έχει αφήσει το στίγμα της τόσο μπροστά όσο και πίσω από τη κάμερα, αφού μαζί με τον σύντροφό της, Noah Baumbach, δημιουργούν τη δική τους κινηματογραφική πραγματικότητα. Στη solo καριέρα της, η Gerwig αναδύθηκε από την indie σκηνή για να κερδίσει μια σπάνια υποψηφιότητα για Όσκαρ Σκηνοθεσίας με το Lady Bird (2017). Η σκηνοθετική της συνέχεια ήρθε με τον επανασχεδιασμό του Little Women (2019) για το σύγχρονο κοινό, δείχνοντας τους οικονομικούς περιορισμούς που ακόμα αντιμετωπίζουν πολλές γυναίκες.
Ava DuVernay
Δημοσιογράφος στην αρχή της καριέρας της, η Ava DuVernay κέρδισε τη θέση της ως σκηνοθέτης με το Middle of Nowhere (2012), κερδίζοντας ένα βραβείο σκηνοθεσίας στο Sundance το 2012, καθώς και το βραβείο John Cassavetes. Με το Selma (2014), μια ταινία που δραματοποιεί τον αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα στην Αλαμπάμα, προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερης ταινίας και κέρδισε για το τραγούδι της. Με διάφορα ντοκιμαντέρ για τις φυλετικές ανισότητες, η Ava DuVernay συνέχισε σε αυτό το δρόμο και δημιούργησε για το Netflix τη μίνι σειρά When They See Us το 2019, που μέχρι και σήμερα αποτελεί μια από τις καλύτερες σειρές original παραγωγής του Netflix.
Céline Sciamma
Γνωστή για την εξερεύνηση των ρόλων των φύλων, η Γαλλίδα συγγραφέας-σκηνοθέτης έκανε το ντεμπούτο της με το Water Lillies, μια ταινία του 2007 για ένα ερωτικό τρίγωνο μεταξύ τριών κοριτσιών, ενώ αργότερα σκηνοθέτησε τα Tomboy (2011) και Girlhood (2014). Η διεθνής αναγνώριση ήρθε με το Portrait of a Lady on Fire το 2019. Η πλούσια ιστορία της Sciamma για έναν απαγορευμένο έρωτα, της κέρδισε το σενάριο και το Queer Palm στις Κάννες και έλαβε 10 υποψηφιότητες για τα Βραβεία César.
Lulu Wang
Γεννημένη στο Πεκίνο, μεγαλωμένη στο Μαϊάμι και με σπουδές στη Βοστώνη, η Lulu Wang φέρνει την παγκόσμια προοπτική της στην αφήγηση διασκεδαστικών ιστοριών στη σημερινή ολοένα και πιο διεθνή κουλτούρα. Η Lulu Wang ξεκίνησε από το κλασικό πιάνο και τελικά έγινε σκηνοθέτρια. Η πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία ήταν το Posthumous (2014), ξεχώρισε με τη μικρού μήκους ταινίας της, το Touch (2015), ενώ με το The Farewell (2019) στέκεται επάξια δίπλα σε όλους όσους διηγούνται ιστορίες μέσα από τους ανθρώπους για τους ανθρώπους.
Jasmila Zbanic
Η Jasmila Zbanic είναι η 3η κατά σειρά σε δημοτικότητα σκηνοθέτης από τη Βοσνία Ερζεγοβίνη μετά τον Emir Kusturica και τον Miraj Grbic και αυτό από μόνο του λέει πολλά. Το όνομα της δεν το είχαμε ακούσει μέχρι και το 2020 που δημιούργησε το Quo vadis, Aida?, μια ταινία για το σθένος, την πυγμή και όλα όσα σημαίνει πόλεμος στην Ευρώπη, και συγκεκριμένα στη Βοσνία του 1995. Η ταινία προτάθηκε για Όσκαρ το 2021.
Chloé Zhao
Ίσως το μικρότερο «βιογραφικό», αλλά με τη πλουσιότερη σημασία, είναι αυτό της Chloé Zhao, η οποία έχει μαγέψει κοινό και κριτικούς μόνο από τη φωτογραφία και την ηρεμία που σε κάνουν να νιώθεις οι ταινίες της, ακόμα και σε όλες τις εντάσεις τους. Τέσσερις μικρού μήκους ταινίες προηγήθηκαν από το ντεμπούτο της, με τη ταινία Song My Brothers Taught Me (2015), ενώ ακολούθησε το The Rider (2017) η ταινία που καθιέρωσε και το ταλέντο της Zhao. Σίγουρα αυτό που αξίζει τη προσοχή σου είναι το Nomadland (2020), η ταινία που σάρωσε τα Όσκαρ το 2020 και έφερε τη Chloé Zhao και τη γυναικεία σκηνοθετική εκπροσώπηση ξανά στο προσκήνιο.
Julia Ducournau
Η πλέον αγαπημένη του Φεστιβάλ των Καννών, με εξίσου μικρό αλλά ακραίο βιογραφικό, η Julia Ducournau έγινε η μόλις δεύτερη γυναίκα στην ιστορία που κερδίζει τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών για το Titane το 2021. Μερικά χρόνια πριν κέρδισε το αντίστοιχο βραβείο μικρού μήκους για τη ταινία Junior (2011), ενώ και το Grave αγαπήθηκε εξίσου μερικά χρόνια αργότερα. Δύσπεπτο σινεμά, με καθόλου εύκολη προσέγγιση, όμως, ακόμα κι έτσι η Julia Ducournau ήρθε για να μείνει.
Audrey Diwan
Με την αρχή της κυρίως σαν σεναριογράφος από το 2008, η Γαλλίδα Audrey Diwan αναδείχθηκε μέσα από τα Φεστιβάλ. Η ίδια κέρδισε φέτος τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας με τη ταινία L’événement, μια ιστορία για τις επιλογές μίας γυναίκας τη δεκαετία του ’60. Από όσα είδαμε στο L’événement, περιμένουμε πολλά πράγματα από τη Diwan, που αντιπροσωπεύει κι εκείνη επάξια το γυναικείο φύλο στη θέση πίσω από τη κάμερα.
