Αν ενδιαφέρεσαι κι εσύ για το περιβάλλον και τον φεμινισμό όσο και εμείς, τότε σίγουρα ψάχνεις συνεχώς νέους τρόπους να ενημερωθείς γι’αυτά τα θέματα. Εκτός από το να διαβάζεις άρθρα ή να ακούς ομιλίες, μπορείς πάντα να ψάξεις άλλες πηγές από τις οποίοες θα ενημερωθείς και ταυτόχρονα θα εμπνευστείς. Γι’ αυτούς τους παραπάνω λόγους στρεφόμαστε κι εμείς σε άτομα που έχουν αφιερώσει τη ζωή και το έργο τους σε μία ιδεολογία που συνδυάζει το περιβάλλον και το φεμινισμό, γνωστή και ως Ecofeminism (Oικοφεμινισμός). Σε αυτό το άρθρο συγκεντρώσαμε κάποιες ακτιβίστριες του χώρου και στις παρουσιάζουμε παρακάτω για να καταλάβεις κι εσύ γιατί τις θαυμάζουμαι τόσο. Αλλά πριν από αυτό, ας μιλήσουμε για την έννοια του Οικοφεμινισμού.
Πώς προέκυψε ο Οικοφεμινισμός;
Ο όρος οικοφεμινισμός καθιερώθηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία τη δεκαετία του 1970, από την Françoise d’Eaubonne. Ο οικοφεμινισμός επιδιώκει να εξαλείψει τις “παράλληλες” μορφές καταπίεσης των γυναικών και της φύσης. Οι άνθρωποι που υποστηρίζουν τον οικοφεμινισμό θεωρούν όλες τις μορφές καταπίεσης – συμπεριλαμβανομένου του ρατσισμού είτε είναι ηλικιακός, φυλετικός, ή θρησκευτικός – ως απαράδεκτες και, ως άρρηκτα συνδεδεμένες με την καταπίεση των γυναικών και του περιβάλλοντος.
Το κίνημα αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη απομάκρυνσης από τα πατριαρχικά και καπιταλιστικά συστήματα κυριαρχίας και εκμετάλλευσης, καθώς και από τα δυϊστικά και “εξουσιαστικά” συστήματα πεποιθήσεων. Υποστηρίζει την ισότητα, την ισονομία, τη δικαιοσύνη και μία ηθική της φροντίδας μεταξύ όλων των μορφών ζωής. Ο οικοφεμινισμός δεν βλέπει την “ανθρωπότητα” ως ανώτερη από τη φύση ή σαν να βρίσκεται στην κορυφή της φύσης, αλλά αντίθετα βλέπει τους ανθρώπους και τη φύση ως μέρος ενός αλληλένδετου ζωντανού ιστού.
Σήμερα, ο οικοφεμινισμός κρατά την πόρτα ανοιχτή σε ανθρώπους όλων των φύλων, φυλών, χρωμάτων, τάξεων, θρησκειών και ηλικιών και σε όλες τις μορφές βιοτικής ζωής. Όλα τα όντα είναι ευπρόσδεκτα στο τραπέζι και όλα θεωρούνται ίσα.
Οι ακτιβίστριες του οικοφεμινισμού που αξίζει να γνωρίσεις
Françoise d’Eaubonne
Δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στη Françoise d’Eaubonne, η οποία και καθιέρωσε τον όρο του οικοφεμινισμού, τη δεκαετία του 1970. Η Françoise d’Eaubonne είναι μια πολύ σημαντική προσωπικότητα των φεμινιστικών κινημάτων στη Γαλλία. Γεννήθηκε το 1920 και πέθανε το 2005. Αρχικά έγινε γνωστή ως ταλαντούχα αυτοδίδακτη συγγραφέας ρομαντικών βιβλίων, αφού σταμάτησε την εκπαίδευσή της αποφοιτώντας από το λύκειο. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εντάχθηκε στην Αντίσταση και μετά τον πόλεμο για μικρό χρονικό διάστημα στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Αργότερα, αντιτάχθηκε σθεναρά στον πόλεμο στην Αλγερία.
Εκτός από τα διάσημα μυθιστορήματά της, έγραψε αρκετά δοκίμια σχετικά με τον πόλεμο και τις ιδέες της κατά αυτού
Όταν, το 1949, εκδόθηκε το βιβλίο της Σιμόν ντε Μποβουάρ, Le Deuxième Sexe (Το δεύτερο φύλο), η d’Eaubonne υποστήριξε τις ιδέες της ντε Μποβουάρ και μάλιστα συμπλήρωσε τα επιχειρήματά της στο Le Complexe de Diane (Το σύμπλεγμα της Νταϊάν). Ενώ προσπαθεί με το έργο της να εξηγήσει τον λόγο για τον οποίο οι γυναίκες έχουν αποκλειστεί από την εξουσία, αρχίζει να συνδέει τους φεμινιστικούς αγώνες με τους ταξικούς αγώνες και εξηγεί ότι οι επαναστάσεις συνδέονται με τις συνθήκες διαβίωσης των γυναικών. Τη δεκαετία του ’70 άρχισε να ασχολείται όλο και περισσότερο γράφοντας για την ομοφυλοφιλία και τη χειραφέτηση των γυναικών και των ανδρών. Ήταν μια πιο περιθωριοποιημένη μορφή του φεμινισμού στη Γαλλία, καθώς συναναστρεφόταν περισσότερο με οργανώσεις ομοφυλόφιλων ανδρών. Μαζί με κάποιους φίλους της δημιούργησε μάλιστα το “Front Homosexuel d’Action Révolutionnaire” (FHAR) (Επαναστατική Δράση του Μετώπου Ομοφυλοφίλων).
Ένας φίλος της από αυτή την οργάνωση άρχισε να την ευαισθητοποιεί σε περιβαλλοντικά ζητήματα, γεγονός που την οδήγησε στη θεωρητικοποίηση του οικοφεμινισμού στο βιβλίο της Le Féminisme ou la Mort (Φεμινισμός ή θάνατος). Εκεί επιχειρεί να εξηγήσει τη σχέση μεταξύ του περιβαλλοντικού αγώνα και του αγώνα κατά της πατριαρχίας. Αυτή η νέα ιδέα ακολουθεί την πορεία των προηγούμενων θεωριών της για τη σύνδεση μεταξύ των αγώνων. Το 1978 δημιούργησε την οργάνωση “Ecologie-Féminisme“, η οποία όμως δεν είχε μεγάλη επιτυχία στη Γαλλία. Ωστόσο, στις Η.Π.Α. και την Αυστραλία, τα ζητήματα του οικοφεμινισμού ενδιέφεραν τους μελετητές, και μάλιστα την προσκάλεσαν σε κάποια συνέδρια στις Η.Π.Α. Ακόμα και σήμερα μπορείς να βρεις και να διαβάσεις πολλά από τα έργα της σχετικά με όλα τα θέματα τα οποία την ενδιέφεραν και σου συστήνουμε ανεπιφύλακτα να το κάνεις.
Vandana Shiva
Η Vandana Shiva είναι συγγραφέας κατά της παγκοσμιοποίησης, καθώς και Ινδή ακαδημαϊκός, περιβαλλοντική ακτιβίστρια, υπέρμαχος της επισιτιστικής κυριαρχίας και μία από τις πιο διάσημες οικοφεμινίστριες στον κόσμο. Αποτελεί σημαντική προσωπικότητα του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης και εμβληματική φυσιογνωμία της αντιπολίτευσης κατά των GMO, ενώ προωθεί εδώ και πολύ καιρό τη βιολογική γεωργία και τη σημασία της βιοποικιλότητας.
Τη δεκαετία του 1970, όταν ήταν ακόμα 20 χρονών, η Vandana Shiva εντάχθηκε στη μη βίαιη γυναικεία ομάδα “Chipko“, για να καταπολεμήσει την αποψίλωση των δασών στα ορεινά της βόρειας Ινδίας. Οι γυναίκες της Chipko αγκάλιαζαν τα δέντρα και σχημάτιζαν κύκλους γύρω τους για να προστατεύσουν τα δάση. Έτσι, έγινε “αγκαλιάστρια δέντρων” και είχε ως βασικό της στόχο τη σωτηρία των δασών. Αργότερα, δημιούργησε την οργάνωση Navdanya για να καταπολεμήσει τη χρήση των GMO στην Ινδία.
Όσον αφορά τα θέματα φύλου, το βιβλίο της Staying Alive (1988) ήταν σημαντικό για την αλλαγή των αντιλήψεων των ανθρώπων για τις γυναίκες των αναπτυσσόμενων χωρών. Έγραψε για το πώς οι εμπειρίες των Ινδών γυναικών της υπαίθρου λόγω της περιβαλλοντικής καταστροφής ήταν απαραίτητες για την κατανόηση των περιβαλλοντικών ζητημάτων. Έτσι, έγραψε ένα οικοφεμινιστικό βιβλίο, εξετάζοντας τα περιβαλλοντικά ζητήματα από μία φεμινιστική ματιά. Η Vandana Shiva ίδρυσε τη μονάδα φύλου στο Διεθνές Κέντρο για την Ανάπτυξη των Ορέων (ICMOD) στο Κατμαντού, καθώς συμμετείχε ως βασικό μέλος σε επιτροπές που ασχολούνται με περιβαλλοντικά ζητήματα. Το 1993 της απονεμήθηκε το βραβείο Right Livelihood Award, γνωστό ως “εναλλακτικό βραβείο Νόμπελ” και το 2004 ίδρυσε το Bija Vidyapeeth ή το Πανεπιστήμιο της Γης.
Η ίδια έχει πει για το Πανεπιστήμιο της Γης:
“Το Πανεπιστήμιο της Γης διδάσκει τη Δημοκρατία της Γης, δηλαδή την ελευθερία όλων των ειδών να εξελίσσονται μέσα στον ιστό της ζωής, καθώς και την ελευθερία και την ευθύνη των ανθρώπων, ως μέλη της οικογένειας της Γης, να αναγνωρίζουν, να προστατεύουν και να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων ειδών. Η Γήινη Δημοκρατία είναι μια στροφή από τον ανθρωποκεντρισμό στον οικοκεντρισμό. Και εφόσον όλοι εξαρτόμαστε από τη Γη, η Γήινη Δημοκρατία μεταφράζεται σε ανθρώπινα δικαιώματα στην τροφή και το νερό, στην ελευθερία από την πείνα και τη δίψα”.
Τον Σεπτέμβριο του 2019, θα εκδοθεί το βιβλίο της, One Earth, One Humanity vs. the 1%, στο οποίο εξετάζει σημαντικές προσωπικότητες της παγκόσμιας οικονομίας, όπως τον ιδρυτή της Amazon, Jeff Bezos, τον Mark Zuckerberg ή τον Bill Gates. Σε αυτό καταγγέλλει τις καταστροφικές επιπτώσεις του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που ακολουθούν οι πολυεθνικές που έχουν δημιουργήσει. Όπως η ίδια αναφέρει, οι επιπτώσεις είναι τόσο κοινωνικές, όσο και πολιτικές και οικολογικές, στο πλαίσιο αυτού που αποκαλεί “φιλανθρωπικό καπιταλισμό“.
Starhawk
Η Starhawk είναι μία σημαντική φωνή του σύγχρονου οικοφεμινισμού, καθώς και συγγραφέας, ακτιβίστρια, φιλόσοφος, σχεδιάστρια και δασκάλα. Γεννήθηκε στις 17 Ιουνίου 1951 με το όνομα Miriam Simos. Το 1982, αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Antioch West με μεταπτυχιακό στην ψυχολογία με έμφαση στη φεμινιστική θεραπεία. Έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο John F. Kennedy, στο Antioch West και στο Ινστιτούτο Πολιτισμού και Τεχνολογίας στο Bay Area (ΗΠΑ), ενώ υπήρξε επίσης ψυχοθεραπεύτρια στο Σαν Φρανσίσκο. Επιπλέον, είναι γνωστή ως ακτιβίστρια κατά των πυρηνικών όπλων, του πολέμου και του στρατού.
Η ίδια δηλώνει ότι είναι μάγισσα, αντί για φιλόσοφος ή ψυχοθεραπεύτρια, γι’ αυτό και θεωρείται επίσης μία πνευματική προσωπικότητα. Ασκεί τη “Wicca“, μια σύγχρονη παγανιστική θρησκεία, την οποία θεωρεί φεμινιστική θρησκεία. Η Starhawk εμβαθύνει στις ρίζες της αναγέννησης της Wicca στην προϊστορία, συσχετίζοντας τη μαγεία με τις φυλετικές, σαμανικές δραστηριότητες και όχι με τις πατριαρχικές παγκόσμιες θρησκείες. Χρησιμοποιεί αυτές τις λέξεις επειδή υποστηρίζει ότι οι έννοιες “μαγεία“, “μάγισσα” ή “θεά” τη συνδέουν περισσότερο με τη φύση.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, η Starhawk συνέχισε την δράση της σχετικά με τη Wicca διδάσκοντας εβδομαδιαίες “Κατασκηνώσεις Μαγισσών” και ξεκινώντας μία εκστρατεία για το Σύμφωνο της Θεάς, μιας νομικά αναγνωρισμένης Εκκλησίας από το 1975. Συμμετείχε επίσης σε διαμαρτυρίες ενάντια στην αποψίλωση των παλαιών ερυθροδέρμων δέντρων. Η Starhawk δημιούργησε επιπλέον μια ιστοσελίδα για να συμβαδίζει με την εποχή των υπολογιστών, η οποία περιλαμβάνει πληροφορίες για τις εμφανίσεις της και τις κατασκηνώσεις μαγισσών.
Wangari Maathai
Η Wangari Maathai ήταν Κενυάτισσα ακαδημαϊκός, περιβαλλοντική ακτιβίστρια καθώς και ακτιβίστρια υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς. Γεννήθηκε στο Nyeri της Κένυας το 1940 και πέθανε το 2011. Απέκτησε διδακτορικό στη βιολογία στις ΗΠΑ, για το οποίο έγινε η πρώτη γυναίκα στην Ανατολική, Κεντρική Αφρική που απέκτησε διδακτορικό. Αργότερα, συνέχισε την έρευνά της στη Γερμανία και το Ναϊρόμπι και στη συνέχεια έγινε καθηγήτρια στο Ναϊρόμπι.
Το 1970, δημιούργησε το Κίνημα της Πράσινης Ζώνης (Green Belt Movement) με σκοπό να ενδυναμώσει τις γυναίκες και να αγωνιστεί ταυτόχρονα για το περιβάλλον και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ανθρώπων με τη φύτευση δέντρων. Η οργάνωση αυτή ανέπτυξε ένα παναφρικανικό, περιβαλλοντικό κίνημα ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να ενδιαφερθούν για αυτή την προσέγγιση. Η Maathai τόνισε την ισχυρή σύνδεση μεταξύ του αφρικανικού φεμινισμού και του αφρικανικού οικολογικού ακτιβισμού, οι οποίοι καταπολεμούν τόσο τους πατριαρχικούς όσο και τους νεοαποικιακούς θεσμούς που αποδυναμώνουν την ήπειρο. Ήταν μάλιστα η πρώτη περιβαλλοντολόγος που κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης το 2004. Εκλέχθηκε επίσης στο κοινοβούλιο της Κένυας το 2002 και έγινε δεύτερη στην ιεραρχία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων της Κένυας.
Maria Mies
Η Maria Mies γεννήθηκε στη Γερμανία το 1931. Ήταν καθηγήτρια Γερμανικών και Αγγλικών που αποφάσισε να ταξιδέψει, εργαζόμενη στo Ινστιτούτo Goethe στη Νοτιοανατολική Ασία. Ταξίδεψε στην Ινδία όπου ανακάλυψε το πόσο έντονα εδραιωμένο ηταν το πατριαρχικό σύστημα εκεί. Επέστρεψε στη Γερμανία και άρχισε να σπουδάζει Κοινωνιολογία. Έγραψε το διδακτορικό της στην Κολωνία με θέμα “Ινδές γυναίκες μεταξύ πατριαρχίας και ισότητας ευκαιριών: σύγκρουση ρόλων μεταξύ φοιτητριών και εργαζόμενων γυναικών”. Ταυτόχρονα άρχισε να συμμετέχει σε διάφορες διαμαρτυρίες, όπως κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, των νόμων έκτακτης ανάγκης, των καταπιεστικών προτύπων που καθιέρωσε η εκκλησία. Συνεισητοποίησε μέσα από αυτή της την δράση ότι θρησκείες είναι συνήθως πολύ καταπιεστικές για τις γυναίκες.
Στην Κολωνία δημιούργησε ένα σπίτι γυναικών για θύματα της βίας των ανδρών. Επέστρεψε στην Ινδία το 1978 για να κάνει μια έρευνα σχετικά με τις συνθήκες του βιοπορισμού των γυναικών. Κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας, συνειδητοποίησε ότι ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες ήταν ο καπιταλισμός. Το 1980, όταν το κίνημα του οικοφεμινισμού έγινε δημοφιλές στις ΗΠΑ, άρχισε να ενδιαφέρεται να γράψει ένα βιβλίο για το θέμα αυτό. Έπεισε τη Vandana Shiva, για την οποία μιλήσαμε παραπάνω, να γράψει μαζί της αυτό το βιβλίο στο οποίο εξηγούν τις ομοιότητες μεταξύ της βίας που ασκείται κατά των γυναικών και της βίας που ασκείται κατά της φύσης. Στη δεκαετία του 1990, τάχθηκε κατά του φιλελευθερισμού, της ιδιωτικοποίησης και της παγκοσμιοποίησης και εντάχθηκε σε ορισμένες οργανώσεις που έκαναν εκστρατεία εναντίον τους.
5
