Αποφάσισα να μιλήσω για cult ταινίες, χωρίς να ξέρω πώς θα εξελιχθεί αυτό. Αποφάσισα να μιλήσω για cult ταινίες, για να εξηγηθεί επιτέλους το «Ε, αυτή είναι ταινία είναι cult». Κυρίως, αποφάσισα να μιλήσω για cult ταινίες, για να μάθω και εγώ τι εστί «instant cult classic». Ένα πράγμα που σίγουρα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε είναι ότι μια ταινία δεν «γεννιέται» cult. Αφού βγάλαμε αυτό από τη μέση, συνεχίζω.
To «cult» δεν είναι είδος
Το αν μία ταινία θα θεωρηθεί «cult», εξαρτάται μόνο από το κοινό της. Και το σίγουρο είναι πως καμία και κανένας δημιουργός δεν ξεκινάει με το σκεπτικό ότι θα κάνει μια cult ταινία. Η αλήθεια είναι, όπως έχει δείξει η κινηματογραφική ιστορία αλλά και το κοινό της, αρκετοί σύγχρον@ και αγαπημέν@ δημιουργοί έχουν προχωρήσει με παράσημο τις cult ταινίες τους, αλλά και την επίδραση που αυτές τελικά έχουν μέχρι και σήμερα – παρά τις χαμηλές εισπρακτικές τους επιτυχίες.
Ο όρος cult ταινία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1970 για να περιγράψει την κουλτούρα που περιέβαλλε τις underground ταινίες, αλλά και τις μεταμεσονύχτιες (midnight). Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία, άρθρα και συναφή κείμενα για το τι είναι cult ταινία. Οι cult ταινίες συχνά παραβιάζουν τα πολιτιστικά ταμπού και πολλές παρουσιάζουν υπερβολικές εκδηλώσεις βίας, γκρίνιας, σεξουαλικότητας, βωμολοχίας ή συνδυασμούς τους.
Οι cult ταινίες έχουν ένα αφοσιωμένο και παθιασμένο κοινό, σχηματίζοντας μια ξεχωριστή υποκουλτούρα (subculture), που βλέπει τις ταινίες ξανά και ξανά συζητώντας γι’ αυτές και αναλύοντας κάθε σκηνή. Βέβαια, πλέον, πολλές cult ταινίες έχουν γίνει mainstream. Αυτό φυσικά, έχει και τα καλά και τα κακά του.
Αν το δω ρομαντικά, τουλάχιστον στο τέλος κερδίζει το σινεμά
Έτσι έμαθα και τότε τι εστί Tarantino – ένα σημαντικό παράδειγμα cult δημιουργού με πλέον mainstream κοινό. Κρατώντας, λοιπόν, πάντα τη ρομαντική μου πλευρά (αρκετά οξύμωρο σε σχέση με το θέμα μας), θα μιλήσω λίγο περισσότερο για τις 5+1 αγαπημένες μου cult ταινίες, εξαιρώντας για ακόμα μια φορά το Pulp Fiction με βαριά καρδιά, αν και όλ@ ξέρουμε ότι it’s a motherf*cking cult classic.
A Clockwork Orange (1971) του Stanley Kubrick
Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλη ταινία που μ’ αρέσει και με ενοχλεί στον ίδιο ακριβώς βαθμό. Και φυσικά αντικατοπτρίζει πλήρως βασικά χαρακτηριστικά των όσων ανέφερα παραπάνω. Το A Clockwork Orange του Kubrick σόκαρε το 1971 – και σοκάρει ακόμα – με τις σκηνές βιασμού και παραστατικής βίας. Πολλοί κινηματογραφόφιλοι που μπήκαν στο σύμπαν του Kubrick μετά το Dr. Strangelove και το 2001: A Space Odyssey τρομοκρατήθηκαν από την ταινία. Όμως, κέρδισε φανατικό κοινό, και ενέπνευσε μάλιστα πολλά punk συγκροτήματα που εμφανίστηκαν λίγα χρόνια αργότερα. Είτε σου αρέσει η ταινία είτε όχι, σίγουρα δεν μπορείς να αμφισβητήσεις ότι εδώ βρίσκουμε μια από τις πιο χαρακτηριστικές και συγκλονιστικές εναρκτήριες σκηνές όλων των εποχών.
The Rocky Horror Picture Show (1975) του Jim Sharman
Στη κατηγορία midnight films, υπάρχει το αγαπημένο μου The Rocky Horror Picture Show, μια ταινία ορόσημο για την cult κουλτούρα. Αυτή η χαμηλού προϋπολογισμού ταινία του 1975 εκνεύρισε αρκετά όταν κυκλοφόρησε, αλλά τον επόμενο χρόνο ένα θέατρο της Νέας Υόρκης άρχισε να την προβάλει τα μεσάνυχτα και μέσα σε μήνες δημιουργήθηκε το cult group της ατόμων που άρχισε να τη βλέπει ξανά και ξανά, ντυμέν@ όπως οι χαρακτήρες και τραγουδώντας τα τραγούδια της. Η παράδοση συνεχίζεται σήμερα, αν και το κίνημα κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1980 και του 1990.
The Man Who Fell to Earth (1976) του Nicolas Roeg
Το ασυμβίβαστο και φυσικά cult classic του Nicolas Roeg δεν αποτέλεσε εξαίρεση στην ακολουθία των εκνευριστικών, ψυχρών και προκλητικών ταινιών. Σε αυτό το επιστημονικής φαντασίας φιλμ πρωταγωνιστεί ο David Bowie και για πολλούς κριτικούς δεν ήταν και η καλύτερη επιλογή του ρόλου. Είχε χαρακτηριστεί ψυχρός, στητός, άψυχος, όμως οι cult fanatics δεν πείθονται από τέτοια σχόλια και πλέον στην αποκατεστημένη κόπια της ταινίας αναθεωρούν ακόμα και κριτικοί τη γνώμη τους απέναντι στον Bowie, αλλά και σε όλη τη ταινία.
The Big Lebowski (1998) των Joel και Ethan Coen
Πολλά cult classics δεν τα κατάφεραν εισπρακτικά και το The Big Lebowski δεν αποτελεί εξαίρεση. Παράξενο, ε; Κι όμως, η πιο cool ταινία με τον πιο χαλαρό τύπο του σινεμά κάποτε δεν άρεσε σε αρκετούς – ειδικά κριτικούς. Πολλοί μάλιστα χαρακτήριζαν τον Jeff Bridges ως άψυχο χαρακτήρα και ότι δεν άξιζε ο χρόνος που πέρασαν βλέποντάς τον στη μεγάλη οθόνη. Tελικά, μάλλον έκαναν μεγάλο λάθος, αν μάλιστα σκεφτείς ότι μόλις φέτος το καλοκαίρι απολαύσαμε στα θερινά μας μια αποκατεστημένη κόπια του The Big Lebowski σε γεμάτες αίθουσες.
Fight Club (1999) του David Fincher
Εάν είχα χιούμορ, κανονικά δε θα έπρεπε να γράψω τίποτα. Αλλά δεν έχω, οπότε προχωράμε. Οι ταινίες του David Fincher δεν είναι για όλ@. Θέλουν την προσοχή σου, γι’αυτό και το 1999 δεν ήταν μεγάλη έκπληξη το γεγονός ότι το Fight Club δε γνώρισε την αναμενόμενη εμπορική επιτυχία. Ωστόσο, λόγω της μοναδικής και άκρως αμφιλεγόμενης ιστορίας της ταινίας για ένα υπόγειο κλαμπ μάχης και της δυσαρέσκειας του κύριου χαρακτήρα με την προσωπική και επαγγελματική του ζωή, η ταινία συνέχισε να προσελκύει ένα μεγαλύτερο κοινό με το πέρασμα του χρόνου. Οι δεύτεροι ρόλοι του Jared Leto και του αείμνηστου τραγουδιστή Meat Loaf ενισχύουν μόνο την κληρονομιά της ταινίας, η οποία θεωρείται πλέον μία από τις καλύτερες του Pitt, του Norton και του Fincher. Βέβαια, το τι έγινε μετά το ξέρουμε όλ@. Όλ@ μιλάνε για το Fight Club, αν και δεν θα έπρεπε να μιλάνε για το Fight Club.
Το +1: Twin Peaks: Fire Walk With Me (1998) του David Lynch
Και τελειώνει η 2η σεζόν του Twin Peaks, και μένουμε να περιμένουμε να δούμε τι τελικά γίνεται, όμως ο Lynch είναι Lynch και κάνει ό,τι θέλει. Επέλεξε, λοιπόν, να συνεχίσει τη σειρά με αυτό που είναι ουσιαστικά ένα prequel των τελευταίων ημερών της Laura Palmer. Αλλά ο Lynch δεν ήταν ποτέ γνωστός για τις νοσταλγικές του ανησυχίες και αυτό είναι αρκετά ξεκάθαρο και από την αριστοτεχνική οδύσσεια 18 επεισοδίων του Twin Peaks: The Return του 2017. Το Fire Walk With Me διαπρέπει με τους δικούς του όρους. Είναι μια ταινία συντριπτικού πόνου, θλίψης και συμπάθειας, που συγκρατείται μαζί με μια αφοσιωμένη πρωταγωνιστική ερμηνεία της Sheryl Lee, που θα έπρεπε να είχε επαινεθεί όσο τίποτα άλλο.
