Όταν μιλάμε για τον φινλανδικό κινηματογράφο, ένα όνομα βρίσκεται πάνω πάνω στη λίστα των δημιουργών. Στην πραγματικότητα, υπήρξε μια εποχή που ο Aki Kaurismäki – και ο αδελφός του, Mika – ήταν υπεύθυνοι για το ένα πέμπτο της κινηματογραφικής παραγωγής της Φινλανδίας. Από την εμφάνισή του στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Aki Kaurismäki έχει γίνει ένας σημαντικός auteur στη διεθνή 7η τέχνη, με ένα ιδιότυπο κινηματογραφικό ύφος.
Ανάμεσα στον Buster Keaton και τον Jim Jarmusch, θα βρούμε τον κόσμο του Aki Kaurismäki, που όμως δεν είναι αυτός που ακούγεται
Ο πλούτος της ανθρωπότητας και της κοινωνικής κριτικής που διαπερνά το έργο του είναι γεμάτος ενσυναίσθηση, ακόμα κι αν μετριάζεται από χιούμορ – και άφθονο γέλιο. Ο συναισθηματισμός είναι αφοριστικός στις ταινίες του, όπου ο υπαρξιστικός τρόμος για τις σκληρές ζωές ζυμώνεται μόνο από τους παραλογισμούς τους. Έπειτα, υπάρχουν τα στιλιστικά χαρακτηριστικά που κάνουν τις ταινίες του τόσο αναγνωρίσιμες: οι σπάνιες κινήσεις της κάμερας, οι ζωηρές χρωματικές παλέτες και ο μινιμαλιστικός σχεδιασμός παραγωγής.
Μετά την τελευταία μεγάλου μήκους ταινία του, The Other Side of Hope (2017), το φετινό Φεστιβάλ Καννών μας θύμισε ξανά αυτόν τον πολύ ιδιαίτερο δημιουργό με την ταινία του Fallen Leaves, την οποία ανυπομονούμε να δούμε σύντομα στις αίθουσες. Μέχρι τότε, ας ρίξουμε μια ματιά σε μερικές από τις ταινίες του μέχρι σήμερα.
Calamari Union (1985)
Μετά το μεγάλου μήκους ντεμπούτο του το 1983 με το έργο του Ντοστογιέφσκι, Έγκλημα και Τιμωρία, ο Kaurismäki έστρεψε όλη του την προσοχή στη δεύτερη ταινία του. Μια άκρως στυλιζαρισμένη σειρά επεισοδιακών non-sequiturs, που φημολογείται ότι γυρίστηκε ενώ ο σκηνοθέτης ήταν διαρκώς σε μέθη. Ένα ετερόκλητο πλήρωμα από άνδρες, όλοι ονομαζόμενοι Φρανκ, κατευθύνονται στην πόλη σε αναζήτηση νέων βοσκοτόπων, οπλισμένοι με την αόριστη ιδέα μιας γης της επαγγελίας που ονομάζεται Έιρα.
Shadows in Paradise (1986)
Το πρώτο μέρος της λεγόμενης «τριλογίας του προλεταριάτου» και η ταινία που έθεσε το λεγόμενο Kaurismäki’s blueprint, Shadows in Paradise, διαρκεί μόλις 76 λεπτά. Ωστόσο, δεν θα μπορούσαμε να μπερδέψουμε τη συντομία με την ελαφρότητα, παρά το λεπτομερές αφήγημα της ιστορίας αυτής. Ένας συλλέκτης σκουπιδιών και μια ταμίας σουπερμάρκετ συναντιούνται μέσα από περιστάσεις και κακοτυχίες, με τη σχέση τους να ανθίζει διστακτικά μπροστά σε διαλυμένα όνειρα και απογοητεύσεις.
Ariel (1988)
Ο Kaurismäki δεν ενδιαφέρεται πολύ για τις έννοιες της αγάπης και της ευτυχίας με ρομαντικούς όρους. Τις περισσότερες φορές, η σύγκρουση αποδεικνύεται -στην καλύτερη περίπτωση- ζήτημα ευκολίας ή επιβίωσης. Έτσι συμβαίνει και στο Ariel, το δεύτερο μέρος της τριλογίας του προλεταριάτου, καθώς ο Taisto ξεκινά ένα ταξίδι με τη σπασμένη κάντιλακ που του είχε χαρίσει ο πατέρας του, λίγες στιγμές πριν εκείνος αυτοκτονήσει.
I Hired a Contract Killer (1990)
Όταν ο Henri Boulanger απολύεται, αφού πέρασε 15 χρόνια της ζωής του πίσω από ένα γραφείο, αποφασίζει να δώσει τέλος στη ζωή του. Με δύο αποτυχημένες απόπειρες αυτοκτονίας, αναζητά τις υπηρεσίες ενός δολοφόνου, αγοράζοντας ένα συμβόλαιο θανάτου για τον ίδιο. Περνώντας τις τελευταίες του ώρες στην παμπ, ο Henri συναντά τη Μάργκαρετ και η ζωή ξαφνικά δεν είναι το αδιέξοδο που νόμιζε.
The Match Factory Girl (1990)
Το τελευταίο μέρος της τριλογίας του προλεταριάτου, The Match Factory Girl, είναι η μικρότερη ταινία του Kaurismäki και μια από τις καλύτερές του. Βρίσκει επίσης τον σκηνοθέτη στην πιο απογυμνωμένη στιγμή του. Ένα εκτεταμένο εναρκτήριο μοντάζ εργοστασιακών μηχανημάτων σε δράση παίζει σαν κάτι από έναν ντοκιμαντέρ του Frederick Wiseman, προτού μάθουμε την Kati Outinen, ως Iiris. Εκείνη βιώνει την απόρριψη από κάθε πτυχή της ζωής της: από τους γονείς της, από την τοπική ομάδα χορού, αλλά και από τον βίαιο αρραβωνιαστικό της. Εκεί έρχεται ο Kaurismäki και ο ζοφερός σοσιαλρεαλισμός μετατρέπεται σε μαύρη κωμωδία.
The Man Without a Past (2002)
Το The Man Without a Past αποδείχθηκε η μεγαλύτερη επιτυχία του Kaurismäki μέχρι σήμερα, αποσπώντας μια σειρά από βραβεία στις Κάννες, αλλά και υποψηφιότητες για Όσκαρ. Αυτή η λαμπρά ιδιότυπη απόδειξη της ικανότητας μιας κοινότητας για καλοσύνη και ανθεκτικότητα, βρίσκει έναν ανώνυμο άνδρα με αμνησία (Markku Peltola) που προσπαθεί να κατανοήσει τη θέση του στον κόσμο, αφού ένας ξυλοδαρμός τον έχει αφήσει σχεδόν νεκρό.
Le Havre (2011)
Υπάρχει μια αξιοσημείωτη άμβλυνση της ιδιοσυγκρασίας του Le Havre, ίσως η λιγότερο κυνική από τις ταινίες του Kaurismäki. Μαζί με το The Other Side of Hope, είναι επίσης η πιο άμεση πολιτική ταινία του σκηνοθέτη, καταγράφοντας την τύχη του λάτρη των παπουτσιών Marcel (André Wilms) και ενός νεαρού πρόσφυγα από την Αφρική, του Idrissa (Blondin Miguel). Όπως έγινε προηγουμένως και από το The Man without a Past, ο Kaurismäki βρίσκει τον κοινωνικό ακτιβισμό αδιαχώριστο από τις ανθρωπιστικές ανησυχίες της κοινότητας και το Le Havre παρατηρεί διάφορες δυνάμεις να συσπειρώνονται για να μεταφέρουν λαθραία τον Idrissa σε όλο το κανάλι.
