Λίγους μήνες πριν, παρακολουθήσαμε την παράσταση «Η Βίλα: Ο δρόμος που δεν πήραν» σε σκηνοθεσία της Λητούς Τριανταφυλλίδου. Τρεις γυναίκες καλούνται επί σκηνής να αποφασίσουν τη μοίρα μιας ερειπωμένης πλέον βίλας βασανιστηρίων επί δικτατορίας Pinochet. Η απόφαση περνά μέσα από τα μονοπάτια της διαχείρισης της μνήμης και του τραύματος. Συγκλονισμένες για εβδομάδες από αυτό που παρακολουθήσαμε, αποφασίσαμε να διερευνήσουμε το ζήτημα λογοτεχνικά. Το όνομα της Nona Fernandez δεν άργησε να βρεθεί στο δρόμο μας.
Λίγα λόγια για τη Nona Fernandez
Γεννημένη στη Χιλή τις αρχές του ’70, η παιδική ηλικία της Nona Fernandez σημαδεύτηκε από τη δικτατορία του Pinochet. Έχοντας καθυστερήσει να εκφέρει τις πρώτες της λέξεις -πέραν της αγαπημένης της «no»- απέσπασε το παρατσούκλι «Nonito» και μετέπειτα Nona. Τη συγγραφική της φωνή, όμως, δεν άργησε να τη βρει. Το 2000 εκδίδει το πρώτο της βιβλίο και έκτοτε διαγράφει μια πορεία αναγνώρισης στους λογοτεχνικούς κύκλους. Η καλλιτεχνική της ανησυχία και δημιουργικότητα επεκτείνεται στην υποκριτική και το σενάριο. Το όνομά της μάλιστα συμπεριλήφθηκε στους «25 λογοτεχνικούς θησαυρούς της Λατινικής Αμερικής που περιμένουν να ανακαλυφθούν». Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί από τις εκδόσεις Gutenberg το «Space Invaders» και «Η Ζώνη του Λυκόφωτος».
Space Invaders
Το πρώτο από τα μυθιστορήματά της που κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg δανείζεται το όνομά του από το βιντεοπαιχνίδι των ΄70s. Η παιδική ηλικία στην οποία παραπέμπει ο τίτλος καμία ανεμελιά και ξέγνοιαστο παιχνίδι δεν φέρει. Για την Fernandez και τα παιδιά που μεγάλωσαν στους σκοτεινούς καιρούς της χιλιανής δικτατορίας, τα παιχνίδια διακόπτονται από εξαφανίσεις και δολοφονίες. Μια παρέα που μοιράστηκε θρανία και αναμνήσεις στοιχειώνεται δεκαετίες αργότερα από την εξαφάνιση της δεκάχρονης συμμαθήτριάς της. Πρόκειται για την Εστρέγια, κόρη αξιωματούχου του καθεστώτος Pinochet. Μέσα από όνειρα, φαντασιώσεις και μνήμες η παρέα ανασυνθέτει τα θραύσματα ενός παρελθόντος προσωπικού, αλλά και εθνικού.
Η Ζώνη του Λυκόφωτος
Όπως και στο Space Invaders, έτσι και στη Ζώνη του Λυκόφωτος, η συγγραφέας εμπνέεται τους τίτλους από ερεθίσματα της παιδικής της ηλικίας. Αυτή τη φορά, την τιμητική της έχει η ομώνυμη τηλεοπτική σειρά με αυτοτελείς ιστορίες μεταξύ φαντασίας και τρόμου. Η ιστορία που ξετυλίγει η Fernandez δεν προέρχεται από τη σφαίρα της φαντασίας, εγείρει όμως φόβο. Πρόκειται για την περίπτωση ενός αξιωματικού της δικτατορίας που εμφανίζεται στο κατώφλι μιας εφημερίδας ζητώντας να μιλήσει για τα εγκλήματα που διέπραξε. Στηριζόμενη σε ιστορικά αρχεία και μαρτυρίες η Fernandez συνθέτει ένα βιβλίο-γροθιά στο στομάχι.
Κοινές θεματικές
Η μνήμη -ιστορική, προσωπική, συλλογική- είναι ο άξονας των βιβλίων της Fernandez. Όπως η ίδια παρατηρεί, στη χώρα της η μνήμη δέχεται επίθεση. Για εκείνη, η συγγραφή είναι το μέσο «να μην ξεχαστεί ό,τι δεν πρέπει να ξεχαστεί». Η πένα της έχει το χάρισμα να αναπλαισιώνει προσωπικές αναμνήσεις με αυτές ενός ολόκληρου έθνους. Έτσι, τα γενέθλια του δικού της γιου τής δημιουργούν απορίες για τα γενέθλια των παιδιών στα σπίτια των αγνοουμένων. Αναζητά διαρκώς μικρές ή μεγάλες συνδέσεις ανάμεσα στη μοίρα των συμπατριωτών της. Παράλληλα, καταπιάνεται με το τραύμα και τη διαχείρισή του μέσα από μια προσπάθεια ενσυναίσθησης. Πόσες επιλέγουν να μιλούν; Πόσοι ονειρεύονται ακόμα αρουραίους; Από τι υλικά φτιάχνεται η επιβίωση;
Είναι μερικά βιβλία που αποσκοπούν στο να μας κάνουν να ξεχνιόμαστε. Υπάρχουν και μερικά άλλα που στοχεύουν στο να μην ξεχάσουμε ποτέ. Είναι ξεκάθαρο σε ποια από τις δύο κατηγορίες εμπίπτουν αυτά της Fernandez.
