“Λολίτα, φως της ζωής μου, φλόγα των σωθικών μου. Αμαρτία μου. Ψυχή μου. Λο-λί-τα: Η άκρη της γλώσσας κάνει ένα ταξίδι τριών βημάτων στον ουρανίσκο για να χτυπήσει στο τρίτο, επάνω στα δόντια. Λο-λί-τα. Ήταν Λο, μόνο Λο το πρωί καθώς τεντώνονταν σε ύψος τεσσάρων ποδιών και δέκα ιντσών, φορώντας μία μόνο κάλτσα.Ήταν Λόλα με τα παντελόνια.Ήταν Ντόλλυ στο σχολείο.Ήταν Ντολόρες στο κατάλογο των μαθητριών. Μα στην αγκαλιά μου ήταν πάντοτε Λολίτα.”
Με αυτό το συγκλονιστικό προοίμιο ξεκινάει το βιβλίο της Λολίτας, η οποία μετράει 63 χρόνια από τότε που της έδωσε ζωή ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ. Ένα έργο που αγαπήθηκε πολύ αλλά ταυτόχρονα μισήθηκε, αμφισβητήθηκε, θεωρήθηκε καθαρή πορνογραφία. Αυτό, ωστόσο, δεν τo εμπόδισε να προκαλέσει διαφορετικά ερωτήματα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Κάπως έτσι έδωσε στον δημιουργό της το τίτλο του ενός απο τους καλύτερους συγγραφείς της ιστορίας. Και σίγουρα δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστο.
Ο συγγραφέας
Ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ (1899-1977) κρίνεται ως ένας από τους καλύτερους και ευφυέστερους συγγραφείς του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη και σπούδασε γαλλική και ρώσικη λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Κατάφερε να γράψει εξαίσια λογοτεχνία σε δυο γλώσσες, αγγλικά και ρώσικα.Υπήρξε περιφρονητής της κοινής λογικής, των παραδεδεγμένων ηθών και της πολιτικής ευπρέπειας. Όπως χαρακτηριστικά επισήμανε ο ίδιος, όλα του τα έργα δεν είναι παρά περίπλοκοι γρίφοι, λαβυρινθώδη αινίγματα, που συνθέτει και λύνει ο ίδιος χαμογελώντας στη θέα του συνοφρυωμένου κριτικού ή του αμήχανου αναγνώστη. Κάθε μυθιστόρημα του προκαλεί ανατριχίλα και προβληματισμό, ενώ ο ίδιος ήταν μια πολύ ευχάριστη προσωπικότητα γεμάτη χιούμορ και αγάπη για τις σπάνιες πεταλούδες, τις οποίες μάλιστα συνέλεγε .
Το βιβλίο
Η ιστορία ξεκινάει όταν ο μεσήλικας Χάμπερτ αποφασίζει να νοικιάσει ένα από τα δωμάτια του σπιτιού όπου έμενε η Σάρλοτ Χέιζ και η ανήλικη κόρη της, η Ντολόρες, ή αλλιώς Λο, ή αλλιώς Λολίτα. Η ροπή του Χάμπερτ προς τον πόθο για τα ”νυμφίδια”, όπως χαρακτηριστικά αποκαλεί τα ανήλικα χαριτωμένα κορίτσια, είχε ριζώσει από πολύ παλιά, από τον ανεκπλήρωτο έρωτα του με μία νεαρή κοπέλα στην εφηβεία, την Άνναμπελ. Ερωτεύεται παράφορα το δωδεκάχρονο κορίτσι και αρχίζει έναν αγώνα διεκδίκησης με οδυνηρά αποτελέσματα. Η Λολίτα είναι ένα παιδί που βρίσκεται στο κατώφλι της εφηβείας, με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Χαρακτηρίζεται από έντονο πείσμα, είναι ατίθαση, εκρηκτική και βρίσκεται σε μία διερευνητική κατάσταση σε ό,τι αφορά την σεξουαλικότητα της. Όμως διαθέτει αυτή τη χαρακτηριστική αθωότητα του παιδιού, που επιθυμεί να του ικανοποιήσουν όλες τις επιθυμίες. Κάτι που ο Χάμπερντ εκτελούσε με προθυμία, με απώτερο σκοπό να την αποπλανήσει.
Είναι η Λολίτα μια ρομαντική ιστορία ανεκπλήρωτης αγάπης ή το χρονικό ενός στυγερού εγκλήματος που απλά ωραιοποιείται μέσα από τις λέξεις ;
Ένα ερώτημα που απασχόλησε πολλούς στο πέρασμα των χρόνων. Ως αναγνώστρια ένιωσα εξαπατημένη από την τρυφερότητα με την οποία ξεδιπλώνεται η ιστορία. Από τον τρόπο που ο ίδιος ο Ναμπόκοφ ρομαντικοποιεί μια κατάσταση η οποία ένα τίτλο μπορεί να φέρει: παιδοφιλία. Ο αναγνώστης πέφτει στην ίδια παγίδα που έπεσε και η Λολίτα: πιστεύει ότι ο Χάμπερτ είναι αξιόπιστος. Η Λολίτα δεν είναι μια τραγική ιστορία αγάπης για μια απαγορευμένη σχέση. Είναι, αντίθετα, η λεπτομερής διαδικασία κατά την οποία ένας ενήλικας εκμεταλλεύτηκε και διέφθειρε επανειλημμένα ένα ανήλικο κορίτσι.
Κι εδώ έρχεται να επιβεβαιωθεί το μεγαλείο του συγγραφέα. Ο Ναμπόκοφ κατάφερε με το συγγραφικό του ταλέντο να κάνει τον αναγνώστη να σιχαθεί και ταυτόχρονα να λυπηθεί τον άντρα, να του δώσει δίκαιο για τις αποτρόπαιες πράξεις του, να νιώσει οίκτο για τον ασυγκράτητο πόθο του. Και όλα αυτά μέσα από τις ερωτικές εξομολογήσεις του Χάμπερντ, οι οποίες μπορούν να χαρακτηριστούν μεμονωμένα έργα τέχνης.
Αναμφισβήτητα, αν το σκεφτείς λιγάκι παραπάνω, θα μείνεις έκπληκτος με την ευκολία με την οποία μια ανησυχητική ιστορία κακοποίησης ενός παιδιού μπορεί να μοιάζει φυσιολογική, ακόμη και χιουμοριστική υπό το κατάλληλο ύφος γραφής. Ο αφηγητής δεν ήταν ερωτευμένος, ήταν άρρωστος και αυτό αποκαλύπτεται όταν μηχανευόταν την δολοφονία της Σάρλοτ, την μητέρας του κοριτσιού, η οποία στεκόταν εμπόδιο στην κατάκτηση της Λολίτας, του αντικειμένου του πόθου του.
Συνεπώς…
Ως ψυχοπαθολογική περίπτωση η Λολίτα θεωρείται κλασσική στους ψυχιατρικούς κύκλους. Ωστόσο, η περίπτωση της θα πρέπει να αποτελέσει και ένα κοινωνικό μάθημα στους αρμόδιους φορείς, στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς ώστε να ασχοληθούν με μεγαλύτερη επαγρύπνηση στη διαμόρφωση μιας καλύτερης γενιάς σε ένα κόσμο πιο ασφαλή. Πολλοί χαρακτήρισαν τη Λολίτα ως “μια τρυφερή ιστορία αγάπης” και εδώ έρχομαι να διαφωνήσω. Οι πράξεις του Χάμπερντ ξεκάθαρα δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως πράξεις αγάπης αλλά απελπισμένες κινήσεις ενός παιδόφιλου στη προσπάθεια του να αποπλανήσει το θύμα του. Γιατί η Λολίτα ήταν το παιδί. Η Λολίτα ήταν το θύμα. Το βιβλίο του Ναμπόκοφ είναι ένα λογοτεχνικό αριστούργημα που έχει κάτι να πει, κάτι να διδάξει!
“Την κοίταζα και την ξανακοίταζα, και ήξερα καθαρά, όπως ήξερα πως πρόκειται να πεθάνω, πως την αγαπούσα περισσότερο από ο,τι είχα δει ή είχα φαντασθεί ποτέ στο κόσμο ή ήλπιζα να δω ποτέ, πουθενά, αλλού.”
Info: Υπάρχει και ομώνυμη ταινία βασισμένη στο βιβλίο, περισσότερες πληροφορίες εδώ.
