Συνήθως ένας κινηματογραφιστής έχει τη δική του προσωπικότητα, το δικό του στίγμα ή πιο σωστά τη δική του ταυτότητα. Μια καριέρα 30 χρόνων και μια σειρά υποψηφιοτήτων μεγάλων κινηματογραφικών βραβείων ίσως δεν αντιστοιχεί στον σχεδόν κωμικό όρο «υποτιμημένος».
Και όμως, ο Krzysztof Kieslowski δεν ήταν ο σκηνοθέτης της διπλανής πόρτας και μιας συνηθισμένης κινηματογραφικής αφήγησης
Ξεκινώντας τη καριέρα του υπό το μεταπολεμικό κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας, ο Πολωνός σκηνοθέτης Krzysztof Kieslowski εύκολα θεωρείται επιδραστικός δάσκαλος, εφευρετικός δημιουργός και παθιασμένος αφηγητής του περασμένου αιώνα.
Βιώνοντας από μικρός άσχημες καταστάσεις λόγω της διαρκούς μετακίνησης της οικογένειας του, μεγάλωσε σχεδόν αποκλειστικά σε σανατόρια. Διάβαζε βιβλία και συνειδητοποίησε πόσο πολύ αγαπούσε το θέατρο μέσα από αυτά. Εν τέλει, αποφάσισε να μπει στη σχολή σκηνοθεσίας και μέσα από αυτή ανακάλυψε και την ουσία του ντοκιμαντέρ. Αποφοιτώντας έγραψε πως «η πραγματικότητα είναι περίεργη, και πολύ πιο δραματική, από ένα μυθιστόρημα» , και ίσως αυτή η πρόταση να περιγράφει και την ουσία όλης του της φιλμογραφίας.
Δημιούργησε αρκετά ντοκιμαντέρ γύρω από την αποτύπωση ορίων και την αναπαράσταση της πραγματικότητας και εναντιωνόταν έντονα στη προπαγάνδα του τότε καθεστώτος. Ήταν ίσως ο μοναδικός τρόπος των τότε δημιουργών να επικοινωνήσουν. Έκανε τη πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του το 1975 με το The Scar και εκεί ξεκίνησε για εκείνον η πραγματική ουσία της τέχνης του.
Σκοπός του Kieslowski ήταν η εξερεύνηση των μεταφυσικών, τυχαίων μυστηρίων και όλα τα παράδοξα του σύμπαντος που συνδέονται με την τύχη και το πεπρωμένο
Αν θέλεις, λοιπόν, να κατανοήσεις τη ταυτότητα του Kieslowski, τότε αυτή είναι η πιο σωστή περιγραφή. Ασχολήθηκε κυρίως με ποιητικά θέματα όπως η θλίψη, η αναζήτηση του εαυτού και η ταραγμένη φύση της μοίρας. Αναζητά την αλήθεια των χαρακτήρων του ανάμεσα σε παράλληλα σύμπαντα, αφηγείται αινιγματικά αλλά ουσιαστικά χωρίς να είναι υπερφίαλος.
Δεν άφησε σχεδόν καθόλου τα ντοκιμαντέρ, όμως, ασχολήθηκε αρκετά με σημαντικές ταινίες μεγάλου όπως το No End και το Blind Chance. Όλα αυτά μέχρι τη στιγμή που δημιούργησε μια σειρά 10 επεισοδίων για τη τηλεόραση με τίτλο Dekalog. Με τη σειρά αυτή, καταξιώθηκε διεθνώς από κριτικούς και κοινό σαν ένας ακόμη σημαντικός πολωνός δημιουργός που τελικά κάτι έχει να πει. Δύο από τα δέκα αυτά επεισόδια έγιναν ξεχωριστές μεγάλου μήκους ταινίες και αποτελούν μικρά «διαμάντια» της κινηματογραφικής ιστορίας του Kieslowski.
Ο λόγος όμως που σήμερα εγώ γράφω και εσύ διαβάζεις για την ιστορία του Kieslowski, είναι οι τέσσερις παρακάτω ταινίες
The Double Life of Veronique (1991)
Το πέρασμα της Πολωνίας από τον κομμουνισμό σε μια καπιταλιστική κοινωνία, έμελλε να είναι η αρχή της παγκόσμιας φήμης του Kieslowski, ο οποίος με αφορμή αυτό το γεγονός, επέλεξε να ξεκινήσει τις διεθνείς συμπαραγωγές με τη Γαλλία. Έτσι δημιουργεί τη ταινία The Double Life of Veronique. Μια εκπληκτική κινηματογραφική «κατασκευή» με έναν μοναδικά επινοημένο κόσμο από τον σκηνοθέτη. Στον κόσμο αυτό (ή και τους κόσμους) των πρωταγωνιστών, που και οι δύο υποδύονται από την Irene Jacob, δύο γυναίκες που μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό, έχουν το ίδιο όνομα, αγαπούν και οι δύο το τραγούδι και έχουν ακριβώς το ίδιο καρδιακό πρόβλημα. Η μόνη στιγμή που φαίνεται σαν τελικά να μην είναι το ίδιο πρόσωπο είναι όταν τυχαία και για λίγα δευτερόλεπτα η μια τραβάει φωτογραφία την άλλη.
Σε μια ιστορία που φαίνεται να μην υπάρχει κάποια σύνδεση πέρα από τη προφανή ομοιότητα, ο Kieslowski καταφέρνει να μετατρέψει το σινεμά σε μια μεταφυσική εμπειρία γεμάτη οπτικοακουστικούς ερεθισμούς, τόσο με την υπέροχη χρήση του φωτός όσο και με την ανατριχιαστική μουσική που σε οδηγεί όλο και πιο βαθιά στη ψυχοσύνθεση των χαρακτήρων. Αν είσαι και εσύ από αυτούς που βλέπεις μια ταινία και μετά θέλεις να μάθεις περισσότερα πράγματα, τότε η βαθύτερη εξήγηση της δεν θα σε απογοητεύσει. Αλλά δεν θα στη πω εδώ.
Three Colors: Blue (1993), Three Colors: White (1994), Three Colors: Red (1994)
Μια συνειδητή απόφαση του Kieslowski -και ύστερα αναπόφευκτη- τον οδήγησε να δημιουργήσει τη τριλογία των χρωμάτων ή αλλιώς Three Colors: Blue, White and Red. Οι τίτλοι των ταινιών αναφέρονται στα χρώματα της γαλλικής σημαίας, καθώς και στα συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης, ελευθερία, ισότητα και αδελφοσύνη. Πάνω σε αυτά τα συνθήματα βασίζει και τα ερωτήματα που θέτει ο Kieslowski σε κάθε μια από τις τρεις ταινίες. Σε μια λίγο πιο ελεύθερη σημασία, η τριλογία είναι μια έντεχνη σύνοψη και της καριέρας του. Έμφαση στη ζωή του ατόμου και στη σχέση του με μια ιδανικότητα, αφήγηση πολύχρωμη, και παράδοξα της τύχης και της μοίρας.
Η μπλε ταινία, αφιερωμένη στην ελευθερία, παρουσιάζεται σαν μια πάλη προς λύτρωση που βιώνει η πρωταγωνίστρια (Juliette Binoche) όταν χάνει σε ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα τον άνδρα της και τη κόρη της.
Η άσπρη ταινία, είναι μια πιο «χαλαρή» και σχεδόν κωμική ιστορία γύρω από έναν αποτυχημένο γάμο και μια μαινόμενη εκδίκηση του πρωταγωνιστή από τη πρώην γυναίκα του. Εδώ, η ισότητα στον έρωτα και ευθύτητα των πράξεων αντικατοπτρίζεται από τον Kieslowski σε απόλυτη αρμονία με τη γνωστή ψυχοσύνθεση των ταινιών του.
Τέλος, η κόκκινη ταινία, η σύνδεση δηλαδή της τριλογίας, εξιστορεί τη σχέση ενός μοντέλου και ενός συνταξιούχου δικαστή ο οποίος παρακολουθεί τους γείτονες του. Το κύκνειο άσμα του Kieslowski περιγράφει την αδελφοσύνη σαν μια ανεξήγητη πραγματικότητα τυχαίων στιγμών, σαν μια σκέψη που κάνει κάποιος, και κάποιος άλλος στην άλλη άκρη του κόσμου κάνει ακριβώς την ίδια σκέψη, και ίσως αυτοί οι δύο έχουν μια περίεργη αίσθηση.
Ένας κυνικός άνθρωπος αλλά με μια βαθιά περιέργεια για την ανθρώπινη ύπαρξη
Αυτή είναι η κόκκινη ταινία και αρκετοί έχουν πει πως ίσως είναι και μια αυτοκριτική του Kieslowski. Το σίγουρο είναι πως η Τριλογία των Χρωμάτων είναι ένα συναρπαστικό, συγκινητικό και αξέχαστο ταξίδι.
