Έννοιες όπως η βιωσιμότητα, η κλιματική αλλαγή και το οικολογικό αποτύπωμα διαρκώς κερδίζουν έδαφος στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Από όροι κατ’ αποκλειστικότητα επιστημονικοί, υιοθετούνται πλέον από τις επιχειρήσεις μέχρι τα νοικοκυριά. Πώς θα μπορούσε λοιπόν να λείπει ο πλέον κοινωνικά ευαίσθητος κλάδος, η Τέχνη από τη συζήτηση; Και τι γίνεται όταν Τέχνη και Επιστήμη ενώνουν τις δυνάμεις τους; Την απάντηση μας δίνει ο καλλιτέχνης John Sabraw μέσα από μια ιδιαίτερη συλλογή από πίνακες.
Τι το ξεχωριστό έχουν αυτοί οι πίνακες;
Η ιδιαιτερότητα της σειράς Chroma του John Sabraw δεν κρύβεται, ούτε στα ζωηρά χρώματα, ούτε στα ενδιαφέροντα σχέδια. Αυτό που την κάνει ξεχωριστή είναι πως οι μπογιές της προκύπτουν από επεξεργασία βαρέων μετάλλων που μολύνουν τα ποτάμια. Η ιδέα είναι τα ποτάμια να καθαρίσουν από τοξικές ουσίες και παράλληλα να προκύψει ένα προϊόν χρήσιμο, όπως η μπογιά. Οι πίνακες είναι απλώς το μέσο για να επικοινωνηθεί αυτή η εξαιρετική ιδέα.
Η αίσθηση που σου αφήνουν
Όλοι οι πίνακες της συλλογής είναι σφαιρικοί με έντονα χρώματα που κυμαίνονται από την ώχρα και το πορτοκαλί, μέχρι το ζωηρό πράσινο και το βαθύ μπλε. Σε μια απόπειρα ερμηνείας τους θα λέγαμε πως απεικονίζουν τη Γη και κυρίως το υδάτινο στοιχείο, απ’ όπου και προέρχονται οι πρώτες ύλες του. Όπως ο ίδιος ο δημιουργός έχει δηλώσει στην ιστοσελίδα του οι πίνακες αποτυπώνουν «την υπεροχή της φύσης, αλλά και την εύθραυστη σχέση μας μαζί της». Πρόκειται άλλωστε για μια έκθεση που έχει ως σκοπό να ευαισθητοποιήσει το κοινό για τις επιδράσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον. Η Τέχνη καλεί το κοινό σε μια εποικοδομητική συζήτηση για το οικολογικό μας αποτύπωμα, αλλά και το επόμενο βήμα της αποκατάστασης.
Η ιστορία πίσω το πρότζεκτ
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ο John Sabraw έχει προσφέρει πλούσιο καλλιτεχνικό έργο, πάντοτε με γνώμονα φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές. Παράλληλα, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Ohio, με έδρα στον τομέα της ζωγραφικής. Το ακτιβιστικό του βιογραφικό είναι εξίσου ενδιαφέρον. Σε μία τέτοια δράση το 2008 ήταν που συνειδητοποίησε για πρώτη φορά την έκταση της μόλυνσης των τοπικών υδάτων. Νερά πορτοκαλί και χωρίς εμφανή οικοσυστήματα ήταν το θέαμα που τον περίμενε. Δεν άργησε να συμπεράνει πως αιτία της μόλυνσης είναι τα έρημα ανθρακωρυχεία και το δικό τους οξείδιο του σιδήρου.
Η οικολογική καταστροφή
Μέχρι τη δεκαετία του 1970 πολλά ανθρακωρυχεία έπαυσαν τις λειτουργίες τους. Δεν υπήρξε όμως κάποια ιδιαίτερη μέριμνα για να σφαλιστούν. Στην πράξη αυτό σημαίνει πως τα νερά των ποταμών εισχωρούν και συμπαρασύρουν στην επιφάνεια επιβλαβείς ουσίες. Στο Ohio μόνο μιλάμε για πάνω από 1000 μίλια ποταμών εμποτισμένων με τις συγκεκριμένες ουσίες. Το pH του νερού αλλοιώνεται, κάνοντάς το αφιλόξενο για τους οργανισμούς, καθώς και για κάθε άλλη δραστηριότητα, όπως ψάρεμα ή κολύμπι. Φυσικά, η αισθητική του πράγματος δεν είναι παρά ένα ελάχιστο κομμάτι του προβλήματος.
Η Τέχνη συναντά την Επιστήμη
Η ιδέα για τη δημιουργία χρωστικών ουσιών από το οξείδιο του σιδήρου των ανθρακωρυχείων είχε ήδη έναν υποστηρικτή. Ο περιβαλλοντικός μηχανικός επίσης καθηγητής του Πανεπιστημίου του Ohio, Guy Riefler επεξεργαζόταν με την ομάδα του αυτή την προοπτική. Έτσι, εδώ και μια δεκαετία οι δύο άντρες -ο καθένας με τις δικές του ιδιότητες- εργάζονται προς αυτήν την κατεύθυνση.
Η Τέχνη συμπληρώνει την Επιστήμη και αντίστροφα
Η διεπιστημονικότητα είναι κάτι που o Sabraw έχει υποστηρίξει πολύ έντονα. Μάλιστα, σε ένα από τα μαθήματά του προτρέπει φοιτητές διαφορετικών ειδικοτήτων να συνεργαστούν προς μια οικολογική λύση. Από τις πολιτικές επιστήμες μέχρι τις τέχνες, ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει σε μια ωφέλιμη για την κοινότητα εφεύρεση. Όσον αφορά την Τέχνη και την Επιστήμη, θεωρεί πως τις συνδέουν η περιέργεια, αλλά και η αποτυχία ως αποτέλεσμα των πολλαπλών δοκιμών. Η αξία όμως αυτής της συνεργασίας έγκειται σε όλα αυτά που τις διαφοροποιούν, καθώς εκεί που σταματάει η μία συνεχίζει η άλλη.
Η αξία του πρότζεκτ
Φτάνουμε αισίως στο πιο σημαντικό κομμάτι του άρθρου. Η σημασία αυτής της πρωτοβουλίας έγκειται στην αποκατάσταση του υδάτινου οικοσυστήματος. Μετά τις εργαστηριακές διαδικασίες και την απομάκρυνση των βαρέων μετάλλων, το νερό, καθαρό πλέον, επιστρέφει στον ποταμό. Η ομάδα ήδη εργάζεται, ώστε να αντλεί το οξείδιο του σιδήρου απευθείας από τις εγκαταστάσεις πριν αυτό φτάσει στο νερό. Η παραγωγή ενός εμπορικού προς πώληση προϊόντος θα συνεισφέρει με τα έσοδά της προς αυτήν την κατεύθυνση. Πρόκειται για μια κυκλική οικονομία, όπου οι χρωστικές που θα αντλούνται από το ποτάμι θα επανεπενδύονται για τον καθαρισμό του.
Μακροπρόθεσμος στόχος είναι να προμηθεύουν μεγάλους κατασκευαστές. Αυτό θα τους επιτρέψει να επεκτείνουν τα εργαστήριά τους, ώστε να επισπεύδουν τις διαδικασίες. Όλα αυτά φυσικά πέρα από το οικολογικό όφελος θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας. Η Τέχνη με τα μέσα της επικοινωνεί αυτήν την πρωτοβουλία και ευαισθητοποιεί όλο και περισσότερο κόσμο προς αυτήν την κατεύθυνση.
Για άλλη μια φορά η Τέχνη μας αποδεικνύει τις αμέτρητες δυνατότητές της κι εμείς απλώς μένουμε να χαζεύουμε καθηλωμένοι.
