Το βράδυ της Τετάρτης ένα κατάμεστο θέατρο Δάσους υποδέχτηκε την παρθενική παρουσίαση της καλοκαιρινής παραγωγής του ΚΘΒΕ. Η «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Καλαβριανού, έκανε πρεμιέρα στο κοινό τη Θεσσαλονίκης, πριν ξεκινήσει για μια μεγάλη περιοδεία σε όλη την Ελλάδα. Με σημαντικότερη, βέβαια, στάση αυτή στην Επίδαυρο στις 19 και 20 Ιουλίου.
Ιφιγένεια εν Αυλίδι – Το έργο
Το έργο του Ευριπίδη εξιστορεί ένα κομμάτι από τους μύθους του Τρωικού κύκλου. Γράφτηκε στην αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας Αρχέλαου, στα χρόνια 408-406 π.Χ., λίγο πριν από τον θάνατο του ποιητή. Ο Αγαμέμνονας αποφασίζει, μετά από προτροπή του μάντη Κάλχα, να θυσιάσει την κόρη του Ιφιγένεια στο βωμό της θεάς Αρτέμης. Έτσι θα μπορέσει ο στόλος των Ελλήνων να σαλπάρει με ούριο άνεμο για την Τροία. Την καλεί λοιπόν στην Αυλίδα με πρόσχημα τους γάμους της με τον Αχιλλέα, αποκρύπτοντας τόσο από αυτή, όσο και από τη μητέρα της, την τραγική της μοίρα.
Ο πραγματικός λόγος της επίσκεψης όμως αποκαλύπτεται. Οι ικεσίες της Ιφιγένειας, της Κλυταιμήστρας, του Αχιλλέα και του Μενελάου δεν καταφέρνουν να αλλάξουν γνώμη στο στρατηγό των Αχαιών. Έτσι η νεαρή κόρη αποδέχεται τον επερχόμενο θάνατό της και τη μοίρα της ως σύμβολο για τη νίκη των Ελλήνων. Ακριβώς τη στιγμή της θυσίας, το σώμα της Ιφιγένειας με θεϊκή παρέμβαση μετατρέπεται σε ελάφι, και η κόρη σώζεται από το θανάσιμο χτύπημα. Το δίλημμα μεταξύ οικογενειακής αγάπης και φιλοπατρίας, ηθικής και καθήκοντος, φαντάζει, όπως το απέδωσε με το έργο του ο μεγάλος τραγικός, πιο επίκαιρο από ποτέ.
Η παράσταση
Η επιλογή του Γιάννη Καλαβριανού για μια άκρως μινιμαλιστική σκηνοθετική προσέγγιση είναι φανερή ακόμα και πριν από την έναρξη της παράστασης. Ο σκηνικός χώρος δεν αποτελείται από κάτι παραπάνω από χώμα και μερικούς «μαρμάρινους» όγκους. Η σκηνογραφική και ενδυματολογική επιμέλεια των Αλεξάνδρας Μπουσουλέγκα και Ράνιας Υφαντίδου αποδίδουν μια εκκωφαντική λιτότητα. Δε στερείται, όμως, από κίνηση και χαρακτήρα. Η γραμμή της παράστασης άλλωστε γίνεται ξεκάθαρο πως είναι αυτή: απλός, καθαρός, απογυμνωμένος λόγος, δράση γραμμική και χωρίς παιχνιδισμούς. Η δωρικότητα που επιλέγεται για να αποδοθεί ο μύθος της Ιφιγένειας, όσο κι αν θα μπορούσε φαινομενικά να αποτελεί μια ασφαλή λύση, είναι στην πραγματικότητα ένα μεγάλο ρίσκο, καθώς ελλοχεύει τον κίνδυνο της ανιαρότητας. Είναι στοίχημα λοιπόν για τη συγκεκριμένη παραγωγή να μην πέσει σε αυτή την παγίδα. Όπως και το να προσφέρει μια γυμνή αλήθεια που να διαθέτει πραγματικό ενδιαφέρον.
Είναι ίσως κάπως υποκειμενικό για τον κάθε θεατή αν αυτό το στοίχημα κερδήθηκε απόλυτα ή όχι. Αδιαμφισβήτητα η Ανθή Ευστρατιάδου χαρίζει στο κοινό μια εξαιρετική ερμηνεία. Η δροσιά μιας νεαρής Ιφιγένειας που βουτά ξαφνικά στα βαθιά νερά της τραγικής της μοίρας, προσφέρει ένα λόγο πολυεπίπεδο. Έναν χαρακτήρα καλά διαβασμένο. Μιλά με ένα θάρρος πολύ ανθρώπινο, που δεν προσπαθεί να κρύψει τον τρόμο και την ειρωνεία της απόφασής της να θυσιαστεί για χάρη ενός πολέμου. Τόσο η δική της ενέργεια, όσο και αυτή του Θανάση Ραφτόπουλου ως Αχιλλέα, δίνουν μια ώθηση πολύ αναγκαία για τη συγκεκριμένη παράσταση. Αυτή, βέβαια, στη γραμμή της δωρικότητας, ενδεχομένως σε σημεία να χάνει το νεύρο της. Παρόλ’ αυτά, οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις όλων των ηθοποιών, συμπεριλαμβανομένου και του χορού, δεν χρειάστηκε να αναμετρηθούν με κάποια τολμηρή παραφωνία. Έτσι η παράσταση κράτησε σε όλη της τη διάρκεια έναν πολύ ολοκληρωμένο χαρακτήρα.
Συνεπώς
«Η Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Γιάννη Καλαβριανού είναι σίγουρα μια παράσταση που θέλει να μιλήσει με όσο πιο λιτό και απογυμνωμένο τρόπο γίνεται. Το ερώτημα της «επάρκειας» μιας τόσο δωρικής και ίσως μετριοπαθούς απόδοσης του έργου του Ευριπίδη μεταφέρεται πλέον, μετά την πρεμιέρα του έργου, στους θεατές, και στο πώς αυτοί θα αφουγκραστούν την ησυχία του.
