Δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ καλύτερο μέρος για να γίνει αυτή η συνάντηση από το ομώνυμο καφέ στην Αχειροποιήτου, όλο στημένο σαν hommage στην ηρωίδα μιας χειροποίητης παράστασης που έχει ξεχωρίσει. Frida κι άλλο, κι άλλο, κι άλλο. Τρίτη χρονιά στη Θεσσαλονίκη και κάτι πήρε το αυτί μας ότι ίσως ξανακάνει την βόλτα της από την πόλη μας. Την τελευταία φορά που την επισκέφτηκε πάντως, ο περιορισμένος χώρος του Μικρού της Μονής Λαζαριστών δεν χώρεσε τον κόσμο. Τον κόσμο που θέλησε να πάρει μυρωδιά από τις βόλτες που έκανε η Kahlo ανά την υφήλιο, τις συγκινήσεις που ένιωσε, το στίγμα που άφησε. Στίγμα σαν κι αυτό που αφήνουν οι Fly Theatre με τις θεατρικές τους διαδρομές. Σ’ αυτούς τους δρόμους και σ’ αυτές τις διαδρομές ζητήσαμε από την Κατερίνα να μας οδηγήσει. Και αν η Frida;
Απαντώντας σε υποθετικά ερωτήματα
Έντονο ταπεραμέντο, ροπή προς την καταστροφή, πάθος και δημιουργία. Αν η Frida επέστρεφε (στη Θεσσαλονίκη) σε ξένο σώμα ποιο από αυτά τα χαρακτηριστικά θα έμενε ανεπηρέαστο;
Όλα. Εκφάνσεις του ίδιου προβλήματός της με τη ζωή ήταν: θέλω να ζήσω και για να ζήσω πρέπει να αγνοήσω τον μόνιμο σύντροφό μου, τον θάνατο.
Τι σημαίνει μποέμ για έναν καλλιτέχνη; Αν η Frida γεννιόταν ξανά το 2019 θα ένιωθε ελεύθερη; Πού θα έχτιζε το γαλάζιο σπίτι της και ποια θα ήταν η φυλακή της;
Δεν έχω ιδέα τι σημαίνει μποέμ για έναν καλλιτέχνη. Ούτε επιθυμώ να το εξηγήσω. Μια ταμπέλα είναι. Η φυλακή της ήταν πάντα το σώμα της. Το γαλάζιο σπίτι ήταν η «κούνια» στην οποία κούρνιαζε για ασφάλεια. Άρα, όπου κι αν ήταν το σπίτι, το ίδιο θα σήμαινε για εκείνη. Αρκεί να μπορούσε να μεταφέρει τη φωλιά της, με τα χρώματα, τα πινέλα, τα ρετάμπλο, τα ευρήματα της περιοχής, τα ζώα της, ενίοτε και την ανθρώπινη παρουσία που την έκανε να νοιώθει ζωντανή.
Θεωρείς ότι ίσως γεννήθηκε σε λάθος εποχή; Μήπως εάν γεννιόταν αργότερα θα μπορούσε να αποφύγει την «καταπιεσμένη κατάθλιψη» την οποία λέγεται ότι είχε;
Όχι. Δεν πιστεύω πως γεννήθηκε σε λάθος εποχή. Η ίδια η ταραχώδης ιστορία του Μεξικού εκείνης της εποχής, πολιτικά και καλλιτεχνικά, την έκανε Φρίντα όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Και η κατάθλιψή της, που ναι, πιστεύω κι εγώ πως είχε, δεν είχε κατ’ εμέ να κάνει με κοινωνικούς περιορισμούς. Ίσα-ίσα. Η Φρίντα έζησε ελεύθερη από κοινωνικές επιταγές. Η κοινωνική της τάξη σε συνδυασμό με την εθνικότητά της, παρά τον καθολικό συντηρητισμό της μητέρας της, δεν της έδωσε κανέναν περιορισμό. Το αντίθετο. Την οδήγησε σε εξερευνήσεις παντός τύπου (σαρκικές και πνευματικές), ανέπτυξε πνεύμα και ψυχή και μια μεγάλη ανεξαρτησία. Η κατάθλιψή της, φανερή από τις εθιστικές της τάσεις σε ουσίες και προσκολλήσεις σε έρωτες, μάλλον είναι η ίδια που θα είχε και μια σημερινή Φρίντα.
Η Frida έλεγε «Πόδια, τι τα χρειάζομαι από τη στιγμή που έχω τα φτερά για να πετάξω»; Αν μπορούσε να πετάξει τι θα επέλεγε να δει από τον κόσμο που ίσως ποτέ να μην είδε;
Αυτή την απάντηση την ξέρω. Δεν θα πήγαινε στο άγνωστο. Θα πήγαινε στην Ισπανία του Φράνκο να σώζει κομμουνιστές. Ήταν συνειδητά κι ασυνείδητα ηδονικά ταμένη σε αγώνες.
Αν δινόταν στην Κατερίνα η ευκαιρία να συναντήσει τη Frida σε ένα καφέ στο Μεξικό, τι θα τη ρωτούσε;
Απολύτως τίποτα. Θα μιλούσε από μόνη της. Και εγώ θα περίμενα να δω ποιος εαυτός θα υπολόγιζε πως είναι αυτός που μου ταιριάζει σαν κοινό της.
Αν δεν ήταν αυτή η πραγματικότητα που βίωσε, ποια χρώματα θα είχε η παλέτα της;
Κι εδώ μάλλον δεν θα την άλλαζα. Πέρα από τον σωματικό πόνο, οι ιστορικές συγκυρίες (από ιμπεριαλισμό σε επανάσταση, σε κομμουνισμό με ροπή προς το αυτόχθονο «χρώμα», σε πτώση κομμουνισμού), οι γνωριμίες και οι σπουδές της, το οικογενειακό της παρελθόν θα της έδιναν την ίδια εικόνα. Εκτός αν η Φρίντα δεν είχε γεννηθεί στο τότε και στο Μεξικό. Μετά, όμως, αλλάζει και η ερώτηση: θα ήταν η Φρίντα;
Αν η Frida είχε γίνει μητέρα πόσο διαφορετική πιστεύεις ότι θα ήταν η ψυχοσύνθεσή της; Πόσο διαφορετική τροπή θα έπαιρνε η διαδρομή της;
Υπάρχει μια Καναδή συγγραφέας που μιλά για μια φανταστική Φρίντα που γκρινιάζει για τον Ντιέγο. Της έχει βάλει μια κόρη, παρατημένη. Δεν θυμάμαι τη σχέση τους. Θυμάμαι πως η Φρίντα ήταν μια πικρόχολη, εγωκεντρική φιγούρα που στο νεκροκρέβατό της καταριέται τα λάθη της. Μας έδωσε τροφή για τη δικιά μας Φρίντα γιατί παρουσίαζε μια «αδύναμη» περσόνα. Αφού ρωτάς, όμως, εμένα, τι μας νοιάζει η Καναδή; Νομίζω πως η διαδρομή της θα ήταν η ίδια. Απλά θα σταματούσε τη ζωγραφική με το πρώτο κουτσούβελο. Όσο φεμινιστική κι αν θεωρείται η περσόνα της, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Φρίντα είχε μητρικές τάσεις. Αρεσκόταν χωρίς επανάσταση, να μαγειρεύει, να ανθοκομεί, να φροντίζει τους γύρω της κι ειδικά τον Ντιέγο. Ήθελε να την έχουν ανάγκη. Χωρίς να πιστεύει πως αυτό ήταν μια πατριαρχική επιταγή. Μάλλον από ψυχαναλυτική σκοπιά θα έπρεπε να αναμοχλεύσουμε την ανάγκη αυτή. Γεγονός είναι πως η ζωγραφική για τη Φρίντα ήταν για πολύ καιρό χόμπι.
Επίσης, έπαιζε για πολύ καιρό εκ του ασφαλούς το παιχνίδι «η κυρία του κυρίου». Η προσκόλλησή της δε σε έτερον ήμισυ μου δίνει την εντύπωση πως ζούσε κατά καιρούς «διά» μέσα από τη ζωή των άλλων. Πολύ φοβάμαι πως αν είχε παιδιά θα ζούσε μέσα από τα παιδιά της. Ίσως και να πίστευε πως ήταν ευτυχισμένη. Ίσως πάλι να βαυκαλιζόταν ή να καταριόταν τα παιδιά που θα την κρατούσαν δέσμια. Όπως, δηλαδή, την παρουσιάζει η Καναδή (συγγνώμη που δεν θυμάμαι το όνομά της). Η πορεία της στα κοινά πάντως, πιστεύω θα ήταν η ίδια. Μετά θάνατον θα την ανακαλύπταμε σαν κρυφή μεγάλη ζωγράφο. Γιατί αυτό αρέσει σε εμάς, να κάνουμε.
Γιατί γυρνάνε τόσοι καλλιτέχνες όχι μόνο στο έργο αλλά και στην προσωπικότητα της Frida Kahlo; Θα μπορούσε το φεμινιστικό κίνημα να είχε δει την Kahlo ως σύμβολο της γυναικείας δημιουργίας όσο ήταν ακόμη εν ζωή;
Θα μπορούσε. Αν μας άφηνε. Γιατί, σαν θρησκευτικά αρνιά, αποζητάμε γκουρού για να βρούμε ένα νόημα σε μια γραμμή ζωής που πρέπει οπωσδήποτε να βρίσκεται σε έναν αντίποδα. Και η Φρίντα Κάλο επιζητούσε να λατρεύεται. Ήταν, επίσης, πολιτικό ζώο. Θα τη λατρεύαμε, λοιπόν, θα καιγόταν, ύστερα θα γινόταν πασέ ή πολύ προκλητική ή θα μας φαινόταν επιπόλαια γεμάτες αντιφάσεις (που ήταν, δηλαδή, αντιφατική) και τέλος θα την αποκαθηλώναμε. Κατά καιρούς θα την ξανανεβάζαμε στο βάθρο (ανάλογα την επέτειο) και εκείνη, ως εμμονική με την εν δήμω εικόνα της και την αξία της σε σχέση με το φαίνεσθαι θα έπαιζε τον ρόλο της, με σαρκασμό και ειρωνεία. Θα κατάπινε, όμως η δημόσια εικόνα της την ιδιωτική της ζωή; Ποιός ξέρει!
Αν ζητούσα από την Κατερίνα να δώσει ζωή σε έναν από τους πίνακες της διάσημης ζωγράφου που ενσαρκώνει και να κατοικήσει μέσα σε αυτόν και τα χρώματά του, ποιος θα ήταν αυτός ο πίνακας και γιατί;
Τρεις έχω. 1) Η καρδιά. Είναι ήρεμος πίνακας. Περιέχει τη μετουσίωση του ψυχικού πόνου σε σωματικό. Είναι ο πίνακας όπου το πονεμένο της πόδι είναι βάρκα που ακουμπά σε νερό. Η Φρίντα είναι μεταξύ θάλασσας και στεριάς. Έχει κομμένα μαλλιά και φορά ευρωπαϊκά ρούχα. Δεν έχει χέρια (εννοώ από τον καρπό και κάτω). Τα χέρια της είναι χωρισμένα σε δυο φορεσιές. Ένα στα παραδοσιακά ρούχα που την έχουν κάνει γνωστή και στη σχολική ποδιά της. Τον σκέφτομαι πολύ για την ιστορία του πρώτου ιδιοκτήτη, πρώην εραστή, που έγινε πρόσφατα βιβλίο. 2) Τον Μωυσή ή Πυρήνας της δημιουργίας, στον εναλλακτικό τίτλο θα βρείτε και το γιατί. Για την ιστορία δημιουργήθηκε όταν η Φρίντα διάβασε, μετά από υπόδειξη φίλου της, την μελέτη του Φρόιντ «Ο άνθρωπος Μωυσής και η μονοθεϊστική θρησκεία»: εκεί διατυπώνεται η άποψη ότι ο Μωυσής (που σύμφωνα με τον μύθο μεγάλωσε σαν Αιγύπτιος πρίγκιπας), πήρε την ιδέα του μονοθεϊσμού από τους Αρχαίους Αιγύπτιους και την διαμόρφωσε για τους Εβραίους. Μου θυμίζει Ιερώνυμο Μπος με Δομίνικο Θεοτοκόπουλο. 3) Το σκίτσο με το ατύχημα. Το μόνο που δεν άντεξε να αποδώσει σε καμβά.
Τι χρώμα θα έβαφες τον ουρανό του σύμπαντος της Frida;
Όπως και το σπίτι της. Ματζέντα και ΜΠΛΕ λουλακί.
Ποια πιστεύεις ότι είναι η πιο δυνατή εικόνα που έζησε στον ομολογουμένως πολυτάραχο βίο της και πώς θεωρείς ότι την καθόρισε αυτό στην τέχνη της;
Δεν είναι στην παράστασή μας αυτή η εικόνα αλλά τη στιγμάτισε. Το αναφέρει ως γεγονός στο ημερολόγιό της. Όταν ήταν τριών, κατά την επανάσταση, γύρω στο 1910, χρονολογία που επέλεξε ως νέα χρονιά γέννησης, θυμάται τη μητέρα της να μαζεύει νεκρούς και ημιθανείς επαναστάτες από μπαλκόνι στο δωμάτιό της και να τους περιθάλπει.
Ας υποθέσουμε ότι η Frida Kahlo περπατάει τους δρόμους της Θεσσαλονίκης, αντικρίζει διαφορετικούς ανθρώπους, αντιλαμβάνεται διαφορετικούς κόσμους, εισπνέει διαφορετικές μυρωδιές. Κοντοστέκεται έξω από το Θέατρο Αυλαία και κοιτάζει την μαρκίζα. Τι σκέφτεται;
Σκέφτεται, αισθάνεται και αναφωνεί “Μα φυσικά!”
Η Κατερίνα Δαμβόγλου πρωταγωνιστεί στην παράσταση Frida ΚΙ ΆΛΛΟ που ανεβαίνει για τρίτη χρονιά στη Θεσσαλονίκη στο Θέατρο Αυλαία στις 27, 28 και 29 Σεπτεμβρίου
Χορηγός επικοινωνίας : TFC Magazine
