Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου και το Θέατρο Τ έχει συμπράξει με τη θεατρική ομάδα Mammals για να δώσει ζωή στο γνωστό θεατρικό εργό του Στρίντμπεργκ “Δεσποινίς Τζούλια”.
Τη νύχτα του θερινού ηλιοστασίου, μια νύχτα χωρίς φραγμούς και όρια, η Δεσποινίς Τζούλια αποπλανεί τον υπηρέτη Ζαν. Ή ο υπηρέτης Ζαν αποπλανεί τη Δεσποινίδα Τζούλια. Εν μέσω αυτού του ερωτικού παιχνιδιού, το οποίο μοιάζει με ισορροπία σε τεντωμένο σχοινί μεταξύ των δύο, βρίσκεται η Κριστίν, η μαγείρισσα, η οποία έχει ερωτικό δεσμό με τον Ζαν. Το έργο του Στρίντμπεργκ είναι από αυτά τα έργα που όσες φορές κι αν τα δει κανείς, όσες φορές κι αν τα διαβάσει, κάθε φορά θα ανακαλύπτει κάτι καινούριο ή θα βλέπει τα πράγματα από μια νέα θέση.
Τη θέση αυτή αναζητήσαμε στο Θέατρο Τ, παρακολουθώντας την πρόβα και συνομιλώντας με τον Αλέξανδρο Κωχ, τον σκηνοθέτη της παράστασης.
Καθώς, όμως, διαπιστώσαμε ότι δεν θα μπορούσαμε να εξαντλήσουμε όσα έχουμε να πούμε σε ένα κείμενο, αποφασίσαμε να κάνουμε αφιέρωμα – τριλογία στη συγκεκριμένη παράσταση. Οπότε, αναμείνατε στο ακουστικό σας, διότι ακολουθεί συνέχεια.
Μεγάλο ενδιαφέρον στο έργο του Στρίντμπεργκ έχει το γεγονός ότι ξεκινάμε από μια απλή φαινομενικά ανθρώπινη σχέση και μια ιστορία αποπλάνησης αλλά καταλήγουμε να μιλάμε για παιχνίδια εξουσιών. Ο σκηνοθέτης δεν τα ξεχωρίζει. “Πιστεύω ότι για τον Στρίντμπεργκ όλα ξεκινούν από τα ανθρώπινα ένστικτα. Στη «Δεσποινίς Τζούλια» συγκεκριμένα, από τις σεξουαλικές ορμές. Με αυτή την έννοια, δεν χρειάζεται να διαχωρίσουμε ανάμεσα στα δύο. Το ερωτικό παιχνίδι ενέχει πάντα τα στοιχεία της αποπλάνησης και της εξουσίας. “
Οδηγούμαστε σε αυτό που ίσως αποτελεί τον πυρήνα του έργου και της λογικής της σκηνοθεσίας του Αλέξανδρου. Η σεξουαλική επαφή κατέχει ρόλο κομβικό και στη διαδρομή του έργου και στη σκηνοθετική ματιά του Κωχ.
“Όλοι γνωρίζουμε ότι μετά τη σεξουαλική επαφή οι σχέσεις μας μπαίνουν σε μια καινούρια βάση. Αυτό δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικό για την Τζούλια και τον Ζαν. Από εκεί και πέρα, αυτή η βάση διαμορφώνεται σύμφωνα με τα θέλω και τους στόχους του καθένα. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι η αρχή μιας μεγάλης αγάπης, μια ευχάριστη συγκυρία χωρίς συνέχεια, μια ευκαιρία να αποκομίσει κανείς καλύτερη οικονομική και κοινωνική θέση, μια λύση σε προσωπικά αδιέξοδα και τόσα άλλα. Συνήθως, είναι πολλά πράγματα ταυτόχρονα. “
Ο νατουραλιστής συγγραφέας χτίζει ούτως ή άλλως ένα δικό του σύμπαν, σκληρό και δύσκολο να το αντιληφθείς. Ίσως όμως όχι και τόσο μακριά από αυτό που βιώνουμε όλοι.
“Στον κόσμο του Στρίντμπεργκ τα πράγματα είναι σκληρά. Οι άνθρωποι πράττουν με γνώμονα το προσωπικό τους συμφέρον, δεν ενδιαφέρονται ουσιαστικά για τον άλλον. Σαν μια παρτίδα πόκερ, οι μάρκες αλλάζουν μεριές, τα χαρτιά ξαναμοιράζονται και κάποιος πάντα έχει καλύτερο φύλλο από τους άλλους. “
Το σεξ έχει ιδιαίτερα επιδραστικό ρόλο σε αυτό το σύμπαν που χτίζει ο Στρίντμπεργκ ακριβώς γιατί έχει και μια διπλή ανάγνωση.
Μοχλός πίεσης, άσκησης εξουσίας και επιρροής, αλλά ίσως και επαναστατική πράξη. Ρωτώ τον Αλέξανδρο αν βλέπει αυτές τις δύο πλευρές της ερωτικής επαφής και αν πιστεύει ότι μπορεί να έρθει η επανάσταση μέσα από την ερωτική πράξη.
“Φυσικά είναι μοχλός εξουσίας και επιρροής, το ξέρουμε όλοι αυτό. Οι περισσότεροι άλλωστε έχουμε βιώσει σε φάσεις της ζωής μας και τις δυο μεριές. Υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες μελέτες που καταγράφουν πως η σεξουαλική μας συμπεριφορά επηρεάζεται από τις κοινωνικές συνθήκες στις οποίες ζούμε. Το αποτύπωμα του ανταγωνισμού, που αποθεώνεται στις καπιταλιστικές κοινωνίες μας, είναι ευδιάκριτο και στη σεξουαλική μας συμπεριφορά.
Την ίδια στιγμή είναι πάντα και μια ένωση των δύο σε ένα, μια ευκαιρία το κοινό να αναδειχτεί πάνω από το εγώ. Με αυτή την έννοια, είναι μια επαναστατική πράξη. Όσο για την επανάσταση γενικά, φοβάμαι ότι είναι μια πολύ πιο σύνθετη υπόθεση. Πάντως σίγουρα θα ήταν η πιο ευχάριστη επανάσταση της ανθρώπινης ιστορίας. “
Εκτός όλων των άλλων, η στιγμή κατά την οποία συμβαίνουν όσα συμβαίνουν δεν είναι τυχαία.
Όπως και στο “Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας” του Σαίξπηρ, έτσι και στη Τζούλια του Στρίντμπεργκ, η νύχτα του θερινού ηλιοστασίου κουβαλάει από μόνη της έναν συμβολισμό.
” Στην πραγματικότητα μιλάμε για τη μεγαλύτερη μέρα του χρόνου. Στις σκανδιναβικές χώρες είναι μεγάλη γιορτή με παράδοση που έχει παγανιστική προέλευση. Αν αναλογιστούμε ότι μιλάμε για χώρες που το σκοτάδι έχει άλλη ένταση και διάρκεια από ότι στη Μεσόγειο, είναι εύκολο να αντιληφθούμε την ιδιαιτερότητα. Η φύση βρίσκεται σε έξαρση, ο λαός γιορτάζει, τα ήθη είναι πιο χαλαρά, μια νύχτα από αυτές που όλα μπορούν συμβούν. “
Θα μπορούσε κανείς να αναλογιστεί αν το έργο του Στρίντμπεργκ μιλάει για μια μάχη μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας, ενός υπηρέτη και μιας κοπέλας ευγενούς καταγωγής ή ενός καιροσκόπου και μιας υπερφίαλης; Είναι άραγε μάχη φύλων, τάξεων ή χαρακτήρων; Το ενδιαφέρον του Κωχ δεν αναλώνεται στη διάκριση μιας εξ αυτών των μαχών, αλλά στη σύνδεσή τους.
” Το ενδιαφέρον για μένα είναι ότι οι χαρακτήρες αλλάζουν θέσεις ισχύος στη διάρκεια του έργου. Δίνουν μια σκληρή μάχη για να προασπίσουν τα συμφέροντά τους. Κάθε ιδιότητά τους διαμορφώνει και ένα κομμάτι της συμπεριφοράς τους. Όταν οι άνθρωποι τοποθετούνται σε ένα περιβάλλον στυγνού ανταγωνισμού, κοινωνικής αδικίας, αισχρών ταξικών διαφορών και δεν τους συντροφεύει κανένα όραμα για μια πιο δίκαιη κοινωνία. Ισχυρότερος όλων είναι ο κυνισμός της ανθρώπινης κατάστασης.
Μπορεί σήμερα να μην έχουμε πια αριστοκρατία, αλλά το γεγονός ότι 1% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει στα χέρια του πάνω από τον μισό παγκόσμιο πλούτο μιλάει από μόνο του.
Την ίδια στιγμή ο αγώνας και για τα δικαιώματα των γυναικών συνεχίζεται, η κοινωνική ανισότητα μεταξύ των δυο φύλων είναι ακόμα θλιβερή πραγματικότητα. Όλα αυτά είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους, δεν μπορούν και κατά την άποψη μου δεν πρέπει να απομονωθούν. “
Δεσποινίς Τζούλια στο Θέατρο Τ σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Κωχ από 13 Δεκεμβρίου
