Εσύ όταν ακούς το όνομα «David Lynch» ποιες λέξεις σου έρχονται στο μυαλό;
Σουρεαλισμός, όνειρο, υπερβατισμός, μυστήριο, ασυνείδητο, υποσυνείδητο. Κάποιες από τις πολλές λέξεις που μπορούν να περιγράψουν αυτόν τον πολύ ιδιαίτερο, υπερβατικό αλλά πολύ ξεχωριστό κόσμο του David Lynch.
Ένας αληθινός καλλιτέχνης, ο David Lynch, ασχολήθηκε αρχικά με τη ζωγραφική. Αυτή ήταν η αρχή για τη κινηματογραφική του πορεία. Η ανάγκη του να δώσει κίνηση και νόημα στις αποτυπώσεις του, ήταν η αφορμή για να ενταχθεί στο κόσμο του σινεμά. Ξεκίνησε δημιουργώντας μικρές ιστορίες (short film) όπου ήταν τόσο εκκεντρικές ώστε να δημιουργήσουν την αίσθηση πως ο Lynch δεν είναι ένας συνηθισμένος σκηνοθέτης.
Είναι πολλοί οι δημιουργοί που θέλουν να αποτυπώσουν το πώς βλέπουν τον κόσμο στη μεγάλη οθόνη
Αυτό που ξεχωρίζει τον David Lynch, είναι η ανάγκη του να «ζήσει» σε έναν άλλο κόσμο. Όπως είχε αναφέρει και ο ίδιος το 1996, οι ταινίες για εκείνον είναι ένα μαγικό μέσο που σε κάνει να ονειρεύεσαι…σου επιτρέπει να ονειρεύεσαι στο σκοτάδι. Και αυτό κάνει. Φτιάχνει ταινίες ντυμένες στα σκοτάδια και προσπαθεί μαζί με τον θεατή να βρει τη πραγματική πηγή φωτός.
Ίσως ο όρος «σινεφίλ» θα μπορούσε να περιγράψει όσους βλέπουν τις ταινίες του. Αλλά ίσως το κοινό του David Lynch να είναι και κάτι παραπάνω από αυτό. Όταν αποφασίσεις να ενταχθείς σε ένα σκοτεινό και παράδοξο κινηματογραφικό σύμπαν σαν του David Lynch, μη περιμένεις μια γραμμική αφήγηση με αρχή μέση και τέλος. Να περιμένεις τα πιο σουρεαλιστικά γεγονότα, τις πιο σκοτεινές σκέψεις και τις πιο παράλογες καταστάσεις. Τίποτα όμως δεν θα συγκρίνεται με όλα αυτά που θα αισθανθείς βλέποντας έστω και μια από τις ταινίες που σου προτείνω.
Eraserhead (1976)
Θα ξεκινήσω με το ντεμπούτο του, το Eraserhead. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Lynch, θεωρείται μέχρι και σήμερα μια cult στιγμή του σινεμά του 20ου αιώνα. Είναι δύσπεπτη, ανατρεπτική, μη τη δεις αν δεν αντέχεις ταινίες τρόμου/παράνοιας και μη τη δεις βράδυ. Σε εσένα όμως, που είσαι πιο τολμηρ@ θα σου πω πως η ιστορία αφορά τον Henry, ο οποίος ζει τους δικούς του εφιάλτες. Όταν θα γνωρίσει τη Mary, θα την αφήσει έγκυο και λόγω του πιεστικού οικογενειακού περιβάλλοντος θα την παντρευτεί. Εκείνη όμως, μη αντέχοντας τη νέα πραγματικότητα θα τον εγκαταλείψει και ο Χένρι θα πρέπει να αντιμετωπίσει το δύσμορφο παιδί τους. Παγιδευμένος στις παραισθήσεις του, η παράνοια για τον Χένρι είναι μονόδρομος. Αυτό το πρώτο μεγάλου μήκους φιλμ του Lynch είναι μια σοκαριστική αποτύπωση των κοινωνικών συμβάσεων, δοσμένη μέσα από σουρεαλιστικές σκηνές και εφιαλτικές εικόνες.
The Elephant Man (1980)
Στη δεύτερη ταινία του, o Lynch περιηγείται στην Αγγλία του 19ου αιώνα και καταπιάνεται με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τη διαφορετικότητα και τις προκαταλήψεις. Θέτει ζητήματα φιλοσοφικά, υπαρξιακά σε μια ταινία πρωτότυπη σίγουρα για την εποχή. Ένας άνδρας, εμφανώς δύσμορφος, βιώνει συστηματικό χλευασμό από τη κοινωνία την οποία περιβάλλεται. Όταν ένας γιατρός θα θελήσει να τον διασώσει από το freak show στο οποίο δουλεύει, αυτός που τον είχε υπό τη κηδεμονία του θα τον απαγάγει. Μέσα στις πολλές ταινίες μέχρι και σήμερα που μπορεί να θίγουν το θέμα της αποδοχής της διαφορετικότητας, ο σουρεαλισμός του Lynch σε αυτή τη ταινία δεν θα σε αφήσει να τη περάσεις αψήφιστα.
Blue Velvet (1986)
Πολλοί έχουν χαρακτηρίσει το Blue Velvet τη καλύτερη ταινία του Lynch. Η αλήθεια είναι ότι έχει μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα μέσα σε αυτό τον κόσμο του ασυνείδητου που δημιουργεί ο Lynch σχεδόν αβίαστα. Έντονος αισθησιασμός και μυστήριο σε ένα θρίλερ που περιλαμβάνει τη κατάρρευση ενός «ιδανικού» κόσμου και την αντίθεση καλού και κακού. Ο Τζέφρι επιστρέφει στην ειδυλλιακή πόλη του το Λάμπερτον, και πέφτει πάνω σε ένα κομμένο αυτί. Από μια τέτοια εισαγωγή καταλαβαίνεις ότι αυτή η ταινία δεν είναι συνηθισμένη. Γεμάτος περιέργεια θα αρχίσει να αναζητά την ιστορία του. Αυτή είναι και η αφετηρία για να ανακαλύψει μια άλλη πτυχή της πόλης που μεγάλωσε. Ένα αυτί θα οδηγήσει τον Τζέφρι στη γνωριμία με μια τραγουδίστρια και έναν εγκληματία, σε μια σκοτεινή πραγματικότητα, στην άλλη πλευρά της γαλήνης.
Wild at Heart (1990)
Εδώ εδώ η σωστή η 90ίλα, η original. Αυτή η περιπέτεια που τα έχει όλα. Σχεδόν φιλμ νουάρ, μια ταινία δρόμου για ένα άπιαστο αμερικάνικο όνειρο, μια ρομαντική ερωτική ιστορία. Μια ιστορία που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Είναι ένας αγώνας δρόμου για την απελευθέρωση από τα δεσμά της Αμερικής, για έναν έρωτα που προσπαθεί να μείνει δυνατός.
Ο Σέιλορ ζει τον έρωτα του με τη Λούλα. Η μητέρα της όμως, θα κάνει τα πάντα προκειμένου να βγάλει από τη μέση τον εραστή της κόρης της. Η συμπλοκή δεν θα αργήσει να έρθει και ο Σέιλορ θα καταλήξει στη φυλακή. Όντας ελεύθερος πια, εκείνος και η Λούλα θα ξεκινήσουν ένα ταξίδι με προορισμό τη Καλιφόρνια. Ωστόσο αυτό το ταξίδι δεν θα είναι τόσο ονειρικό όσο ίσως θα ήθελαν. «This whole world’s wild at heart and weird on top», μια φράση της Λούλα που περιγράφει την ιστορία που θα δεις ολοκληρωτικά.
Lost Highway (1997)
Ένα από τα πιο αγαπημένα θρίλερ-δράματα της δεκαετίας του ’90. Είναι άλλωστε ο ορισμός της μη γραμμικής αφήγησης του Lynch που σου ανέφερα παραπάνω. Μη ψάχνεις να βρεις λογική, απλά απόλαυσε το πόσο ελκυστική μπορεί να είναι μια ταινία που στη κατανόηση της είναι δύσκολη. Μια κίνηση ανάμεσα στη φαντασία, τα όνειρα, τον παραλογισμό είναι μια ταινία που βλέπεις ίσως το μυαλό του David Lynch υπό το πιο απρόβλεπτο πρίσμα.
Ο Φρέντ, ένας νεαρός σαξοφωνίστας, πεπεισμένος ότι η γυναίκα του τον απατά, βρίσκεται στη φυλακή για τη δολοφονία της. Όμως, εξαφανίζεται μυστηριωδώς και στη θέση του, στο ίδιο κελί βρίσκεται ένας άλλος άνδρας. Βγαίνοντας από τη φυλακή, θα γνωριστεί με την ερωμένη ενός γκάνγκστερ η οποία μοιάζει εκπληκτικά στη σύζυγό του. Ανασφάλειες, ψυχοπαθολογικές διαστάσεις και ενοχές είναι μερικά από τα θέματα που αφηγούνται μοναδικά σε αυτό το τόσο πρωτοποριακό και υπαρξιακό φιλμ. Δεν θα σου πω άλλα. Θα σε αφήσω να διαλέξεις τη σωστή στιγμή να αφεθείς σε αυτόν τον μυσταγωγικό κόσμο της ταινίας – προάγγελου του Mulholland Drive.
Mulholland Drive (2001)
Αυτή η ταινία ήταν η αφορμή για να γνωρίσω τον Lynch. Ήταν έως τότε η πιο ιδιαίτερη ταινία που είδα ποτέ. Έγινε αμέσως μια από τις αγαπημένες μου, παρόλο που χρειάστηκε να τη δω πολλές φορές για να τη κατανοήσω. Ένα δράμα που συνδυάζει παράλληλους κόσμους, ενώ μέχρι και το τέλος δεν μπορείς να αντιληφθείς πλήρως τι είναι πραγματικότητα και τι όνειρο. Το Mulholland Drive είναι μια σκοτεινή ιστορία, γεμάτη αλληγορίες και περιπλανήσεις σε διαφορετικές οπτικές γωνίες και πραγματικότητες.
Μια νεαρή κοπέλα φτάνει στο LA γεμάτη θέληση και όρεξη να κυνηγήσει το όνειρο της, να γίνει ηθοποιός. Στο διαμέρισμα που μένει, θα βρει τυχαία μια κοπέλα που κρύβεται εκεί. Η ίδια δεν θυμάται ούτε ποια είναι ούτε πώς βρέθηκε στο σπίτι. Το μόνο που ξέρει είναι ΄ότι είχε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα στην οδό Mulholland. Στη προσπάθεια της να ανακτήσει τη μνήμη της, οι δύο γυναίκες θα προσπαθήσουν να ανακαλύψουν την αλήθεια τους. Όνειρο ή πραγματικότητα; Όλα περιπλέκονται και οι απαντήσεις μοιάζουν ένας μακρινός προορισμός και για τις δύο.
Special Extra: Twin Peaks
Δεν γίνεται να μη σου αναφέρω τη σειρά σταθμό για την αμερικανική και όχι μόνο τηλεόραση. To Twin Peaks ακολουθεί έναν ιδιόρρυθμο πράκτορα του FBI, Dale Cooper, ο οποίος καλείται να εξιχνιάσει ένα έγκλημα γύρω από μια νεαρή κοπέλα. Έτσι καταλήγει στη πόλη Twin Peaks, μια εξίσου ιδιόρρυθμη πόλη. Εκεί μαζί με την ανακάλυψη της αλήθειας γύρω από τον φόνο της Laura Palmer, θα οδηγηθεί και σε περαιτέρω ανακαλύψεις του ψυχικού του κόσμου. Η σειρά Twin Peaks, σύμβολο της cult κουλτούρας των millennials, ήταν και είναι η πιο πρωτοποριακή σειρά μυστηρίου που άλλαξε εντελώς τον τρόπο απόδοσης χαρακτήρων και πλοκής στην αμερικανική τηλεόραση. Το 1992, ο Lynch δημιούργησε τη ταινία Twin Peaks: Fire Walk with Me η οποία αποτελεί ταυτόχρονα prequel και sequel της original σειράς. Το 2017, 25 χρόνια μετά, η σειρά επέστρεψε με μια ακόμη και τελευταία (;) τρίτη σεζόν.
Είτε ξεκινήσεις με τη φιλμογραφία του, είτε επιλέξεις να δεις τη σειρά του ένα είναι σίγουρο. Τον David Lynch ή τον λατρεύεις ή τον μισείς. Σίγουρα όμως δεν τον βαριέσαι ποτέ.
