Όταν αποφασίζουμε να μιλήσουμε για κλασικές ταινίες, δεν μπορούμε να μη συμπεριλαμβάνουμε το Citizen Kane και το Vertigo, τα δύο φιλμ που έχουν επηρεάσει και συνεχίζουν να επηρεάζουν μέχρι και σήμερα τον κινηματογράφο παγκοσμίως.
Κάθε δέκα χρόνια, το περιοδικό Sight and Sound διεξάγει μια δημοσκόπηση βασισμένη σε μια τεράστια ομάδα διεθνών κριτικών (πάνω από 800) και δημοσιεύεται από το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου για την ανάδειξη της καλύτερης ταινίας όλων των εποχών.
Citizen Kane vs Vertigo
Την πρώτη του χρονιά, το 1952, το Citizen Kane δεν μπήκε καν στην πρώτη δεκάδα, προφανώς, διότι η ιστορική του επίδραση δεν είχε ακόμη εκτιμηθεί πλήρως. Παράλληλα το Vertigo είχε μια ακόμη μεγαλύτερη καθυστέρηση πριν μπει στη λίστα των 10 κορυφαίων, με πάνω από δύο δεκαετίες μετά την κυκλοφορία του. Από το 1962 και για 5 συνεχόμενες δεκαετίες, το Citizen Kane σημείωνε πάντοτε μία ιστορική νίκη. Η τελευταία δημοσκόπηση έγινε το 2012, όταν και οι δύο ταινίες εμφανίστηκαν σε περίοπτη θέση, μιας και διεκδίκησαν τον τίτλο της «Καλύτερης ταινίας όλων των εποχών». Όμως, η ταινία του Alfred Hitchcock έμελε να “σπάσει” το σερί του αριστουργήματος του Orson Welles το 2012 κατακτώντας την πρώτη θέση.
Μια δεκαετία αργότερα, και μιας και αναμένουμε την πολυπόθητη δημοσκόπηση, αναρωτιόμαστε τι πρόκειται να συμβεί. Ίσως είναι σχεδόν δεδομένο ότι και οι δύο ταινίες θα μπουν στη δεκάδα, αλλά ποια θα είναι ξανά η Νο.1; Μέχρι να μάθουμε κι εμείς, ας δούμε γιατί αυτές οι δύο κλασσικές ταινίες θεωρούνται δίκαια οι δύο από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.
Γιατί Citizen Kane;
Αυτή η ταινία είναι ξεκάθαρα ένας γίγαντας του κινηματογράφου. Είναι πράγματι ένα αριστούργημα, χωρίς απαραίτητα να μπορούμε πλήρως να εξηγήσουμε το γιατί. Η ταινία κυκλοφόρησε το 1941 και φαίνεται λίγο «παλιά», σύμφωνα με τα σημερινά πρότυπα. Ωστόσο, για το τότε κοινό, ήταν μια εμπειρία που διεύρυνε τους ορίζοντες του μυαλού. Οι τεχνικές αφήγησης που χρησιμοποιήθηκαν ήταν πρωτοποριακές για εκείνη την εποχή και άγγιξαν ένα επίπεδο απαράμιλλης καλλιτεχνικής κλίμακας.
Μετά την κυκλοφορία του, και αργότερα για τους αληθινούς εκτιμητές του κινηματογράφου, που μελετούν την ιστορία και τη μορφή του, ο Kane άνοιξε τελικά ένα τέτοιο μονοπάτι στο ύφος, τη μηχανική και τον κοινωνικό του αντίκτυπο, που εξυψώθηκε από το κοινό και τους κριτικούς, καθώς δόθηκε προτεραιότητα σε αυτό το φιλμ μεταξύ των κλασικών. Η μελέτη χαρακτήρων του Kane (εμπνευσμένη από μια σειρά από πρόσωπα της πραγματικής ζωής, συμπεριλαμβανομένων των William Randolph Hearst and Joseph Pulitzer) από τον Orson Welles, τόσο ως σκηνοθέτη όσο και ως ηθοποιό, έθεσε ψηλάν τον πήχη για τις επόμενες ταινίες.
Το 1941, η χρήση της μη γραμμικής αφήγησης, μέσω των αναδρομών στο παρελθόν, θεωρήθηκε τολμηρή και εφευρετική
Απαιτούσε διαφορετικό επίπεδο προσοχής από αυτό που είχε συνηθίσει το κοινό. Είχε επίσης έντονα πολιτικά θέματα τα οποία ήταν εξαιρετικά επίκαιρα εκείνη την περίοδο, ιδιαίτερα αυτά της αντιφασιστικής ατζέντας. Μάλιστα ο William Randolph Hearst, φοβούμενος την αρνητική δημοσιότητα που θα έπαιρνε, έκανε ό,τι μπορούσε για να αποτρέψει την διανομή και προβολή της ταινίας, αλλά τελικά απέτυχε.
Μέχρι και σήμερα η ταινία στέκεται ως μνημείο της ελευθερίας της έκφρασης στον κινηματογράφο, και ένα κορυφαίο σύμβολο της κινηματογραφικής τέχνης, ακόμα και αν στα μάτια του σύγχρονου θεατή είναι πλέον κάτι συνηθισμένο.
Γιατί Vertigo;
Το Vertigo είναι αναμφισβήτητα μία ταινία εξίσου μεγαλειώδης με το Citizen Kane, αν και για εντελώς διαφορετικούς λόγους. Είναι ένα συναρπαστικό έργο μυθοπλασίας, βασισμένο σε μυθιστόρημα του Boileau-Narcejac, που περιστρέφεται γύρω από γειτονικά είδη όπως ο υπερφυσικός τρόμος — χωρίς ποτέ να τον επισκέπτεται στο 100%.
Η ταινία κυκλοφόρησε σχεδόν δύο δεκαετίες μετά τον Kane, όπου εκ των πραγμάτων η τεχνολογία ταινιών είχε προχωρήσει αρκετά και, επομένως, είναι μια σχετικά πλούσια, σύγχρονη ταινία που θεωρείται πιο έυπεπτη για το σύγχρονο κοινό. Παρόλο που η πλοκή και τα γεγονότα της ταινίας είναι περίπλοκα και σχολαστικά δοσμένα, η ιστορία ξετυλίγεται με έναν αρκετά κατανοητό τρόπο.
Το Vertigo είναι καθαρή, αισθησιακή ψυχαγωγία, σε σύγκριση με το πιο απροκάλυπτα διανοητικό και κοινωνικό σχόλιο του Citizen Kane
Αν και δε λείπουν οι συμβολισμοί από το αριστούργημα του Hitchcock, αυτό κατάφερε να χαράξει τη δική του πρωτότυπη πορεία. Το Vertigo δεν ήταν μόνο μια από τις πρώτες επιτυχημένες ταινίες στο εκκολαπτόμενο είδος του θρίλερ, αλλά μέχρι σήμερα, είναι πιθανότατα το καλύτερο παράδειγμα αυτού του είδους.
Δεν είναι τόσο το ότι η ταινία κάνει κάτι ιδιαίτερα βαθύ σε φιλοσοφικό επίπεδο – αλλά περισσότερο ότι αυτό που κάνει, το κάνει εξαιρετικά καλά. Είναι επίσης μια ταινία που ξεχωρίζει, που κατάφερε να πετύχει αληθινή πρωτοτυπία και μοναδική ταυτότητα, παρά τις τόσες νουάρ και μυστηρίου εικόνες που είχαν ήδη ασχοληθεί αμέτρητες φορές με παρόμοιες ιστορίες και θέματα. Και παράλληλα με αυτό, χρειάζεται μόνο να φτάσει κανείς μέχρι το Psycho του Hitchcock και τον μεγαλύτερο απόγονό του με επιρροή, το Halloween του John Carpenter, για άλλα νικητήρια παραδείγματα του είδους.
Το Vertigo είναι μια αισθητικά όμορφη ταινία, με μερικές από τις πιο αποτελεσματικές και λαμπρές χρήσεις του technicolor που μπορείς να δεις σε μια ταινία. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι μαγευτικό, ενώ το να το παρακολουθείς ξανά και ξανά, εκτιμώντας κάθε φορά τις στοιχειώδεις, ιλιγγιώδεις και ρομαντικές του ιδιότητες, το κάνει ακόμα πιο όμορφο.
