Ανάπλαση ΔΕΘ: η χαμένη ευκαιρία για ένα μητροπολιτικό πάρκο

Ο χώρος της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης -κοινώς ΔΕΘ- αποτελεί έναν ιδιαίτερο κρίκο του αστικού ιστού. Κτίρια που εκφράζουν το μοντέρνο κίνημα της αρχιτεκτονικής, μνημειακές πύλες, αλλά και απουσία πρασίνου. Όλα συνθέτουν την εικόνα του ιστορικού αυτού σημείου της πόλης. Οι αυξανόμενες ανάγκες της παγκοσμίου-βεληνεκούς έκθεσης αλλά και το γλαφυρό μέλλον της που παρουσιάζεται, δείχνουν το δρόμο προς μια ριζική ανανέωση. Όμως, από το πλήθος των σχεδίων που έχουν ειπωθεί κατά καιρούς (ραγδαίων πολιτικών εξελίξεων συνήθως), δεν έχει υλοποιηθεί κανένα.

Οι άκαρπες μελέτες

Για πολλά χρόνια επικρατούσε η άποψη ότι η ΔΕΘ θα έπρεπε να μεταφέρει τις εγκαταστάσεις τις εκτός του κέντρου της πόλης. Μάλιστα, είχαν προταθεί συγκεκριμένα σημεία, με πιο ισχυρό εκείνο της Σίνδου, σε μια προσπάθεια διεκδίκησης της διοργάνωσης της EXPO 2008. Τελικά αποδείχτηκε ότι οποιαδήποτε μεταφορά της Έκθεσης θα είχε υπέρογκο προϋπολογισμό. Οπότε τα βλέμματα στράφηκαν εντός της υπάρχουσας έκτασης. Οι προτάσεις που έχουν διατυπωθεί τα τελευταία χρόνια αφορούν όλες σε ένα σύγχρονο εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο το οποίο θα συνυπάρχει με αρκετούς πράσινους χώρους. Πρόκειται για μια αναγκαία συνθήκη «συμβίωσης», μιας και το ποσοστό πρασίνου ανά κάτοικο της πόλης είναι από τα χαμηλότερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο (μόλις 2,7 τ.μ.). Μελανό σημείο σχεδόν όλων των προτάσεων παραμένει, βέβαια, η διατήρηση των υπαρχόντων κτιρίων.

Τα σημερινά δεδομένα

Τον Ιανουάριο του 2019, δημοσιεύεται το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο και συγκεκριμένα η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων με αναδόχους τις εταιρίες ΔΙΚΤΥΟ Α.Ε., ΑΚΚΤ – Σύμβουλοι Μηχανικοί και ΕΥΡΩΤΕΚ Α.Ε. Δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στις μελέτες που προαναφέρθηκαν, η τελική πρόταση προκύπτει από αυτές χωρίς να προτείνει κάτι καινούριο. Έτσι, οι εκθεσιακοί χώροι, οργανωμένοι σε τρεις ενότητες, χωροθετούνται γύρω από το Παλλαί Ντε Σπορ. Παράλληλα, στη γωνία των οδών 3^ης Σεπτεμβρίου και Στρατού τοποθετείται συνεδριακό κέντρο με ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις. Στη γωνία των οδών Εγνατίας και Αγγελάκη υπάρχουν εμπορικές δραστηριότητες και γραφεία. Το πάρκο καταλαμβάνει τον υπόλοιπο χώρο του οικοπέδου.

Όσον αφορά το κτιριακό απόθεμα, προτείνεται η διατήρηση μόνο του Παλλαί Ντε Σπορ, του Πύργου ΟΤΕ, του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (πλέον Momus) καθώς και της Νότιας Πύλης. Τα νέα κτίρια θα πρέπει ρητά να αποτελούν δείγματα υψηλής αρχιτεκτονικής ποιότητας με ενιαία μορφολογικά χαρακτηριστικά. Έτσι, έρχεται το τέλος της πολυμορφίας της σημερινής ΔΕΘ. Τα νέα κτίρια δύναται να έχουν μεγάλο ύψος για τη ζώνη δόμησης που βρίσκεται επί της οδού Εγνατίας. Στη ζώνη δόμησης πλησίον του Πύργου του ΟΤΕ ορίζεται ακόμη μεγαλύτερο μέγιστο ύψος δόμησης – στα 34 μέτρα. Έτσι εγείρονται προβληματισμοί σχετικά με την αποδυνάμωση του Πύργου του ΟΤΕ ως τοπόσημο της Θεσσαλονίκης.

Πρόθεση της δημιουργίας του πάρκου είναι η ένωση όλου του ανατολικού άξονα πρασίνου. Αυτό σημαίνει: Δάσος Σέιχ Σου – Κήποι Πασά – Πάρκο ΔΕΘ – Πάρκο ΧΑΝΘ. Η περίφραξη του χώρου, όμως, με συμπαγή κατασκευή και ενδεχομένως μεγάλο ύψος (περί τα 2 μέτρα) μπορεί να επηρεάσει την αίσθηση οικειοποίησης του χώρου από τους επισκέπτες. Ορίζονται δρόμοι κίνησης οχημάτων εντός της ΔΕΘ, στα πρότυπα της σημερινής κατάστασης. Ωστόσο, δεν διαφαίνεται μια σύγχρονη προσέγγιση car free χρήσης του χώρου. Λόγω των παραπάνω, αλλά και του χαμηλού ποσοστού κάλυψης του πάρκου σε σχέση με το σύνολο του οικοπέδου, προκύπτει το ερώτημα σχετικά με το εάν ισχύει ο χαρακτηρισμός της έκτασης αυτής ως μητροπολιτικό πάρκο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το πάρκο, μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του Παλαί Ντε Σπορ και τα προκήπια των οδών Αγγελάκη και Εγνατίας θα καταλαμβάνουν το 40% του συνόλου του οικοπέδου.

Οι διαδικασίες σχεδιασμού

Δυστυχώς αποτελεί συχνό φαινόμενο η κοινωνία να μην αγκαλιάζει τα φιλόδοξα σχέδια που διατυπώνονται κατά καιρούς. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις διαδικασίες που ακολουθούνται ώστε να προκύψουν τα σχέδια αυτά. Ο αποκλεισμός φορέων της πόλης, είτε είναι επαγγελματίες της πόλης, οργανωμένες ομάδες ή απλοί πολίτες παράγει μελέτες που δεν ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες και επιθυμίες των κατοίκων της πόλης. Ο συμμετοχικός σχεδιασμός, αντίθετα, περιλαμβάνει διαδικασίες που ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των πολιτών στην παραγωγή των προτάσεων.