Έχουν περάσει μόλις δύο χρόνια και κάτι μήνες από τότε που έφυγε από τη ζωή η Agnès Varda. Κι όμως έχει αφήσει την πιο όμορφη ανάμνηση όντας η μόνη γυναικά που εκπροσώπευσε/δημιούργησε το Νέο Γαλλικό Κύμα. Σε μια διαρκή αναζήτηση του κόσμου γύρω της, η Agnès έβλεπε με μια πολύ ιδιαίτερη ματιά τη φωτογραφία, το σινεμά, τη ζωή.
Η ζωή της Agnès Varda
Γεννήθηκε το 1928 στο Βέλγιο από μητέρα Γαλλίδα και πατέρα Έλληνα και σπούδασε ιστορία και φωτογραφία στη Γαλλία. Κατά τη διάρκεια της ενασχόληση της με τη φωτογραφία επαγγελματικά στο Théatre National Populaire, ανακάλυψε την αγάπη της για το θέατρο και το σινεμά. Η Agnès άλλωστε χαρακτηρίζεται σαν δημιουργός από τη μίξη φωτογραφίας και βίντεο στα ντοκιμαντέρ της, ένα είδος το οποίο θα μπορούσες να πεις ότι το αγάπησε πολύ. Δεν είναι τυχαίο ότι αν κάνεις μια αναζήτηση για την φιλμογραφία της, τα ντοκιμαντέρ ξεπερνούν σε αριθμό κατά πολύ της μεγάλου μήκους ταινίες που δημιούργησε.
Στα 30 της γνωρίζει τον Jacques Demy (The Umbrellas of Cherbourg), όπου και έζησαν μαζί μέχρι το θάνατο του, το 1990. Λίγο πριν γνωρίσει τον Demy, η Varda είχε ήδη ξεκινήσει να κάνει σινεμά. Άλλωστε, το La Pointe-Courte (1955) θεωρείται από την πλειοψηφία η πρώτη ταινία της Nouvelle Vague. Η Varda μαζί με τον Alain Resnais και τον Chris Marker θεωρούνται οι βασικοί πρεσβευτές της λεγόμενης «Αριστερής Όχθης», λόγω των γυρισμάτων τους σε εξωτερικούς χώρους και των επιλογών καθημερινών ανθρώπων, όχι ηθοποιών. Πολλές όμως από τις ταινίες της, είναι ένας φόρος τιμής στον Demy, ενώ έκαναν μαζί και αρκετές συνεργασίες.
Η Agnès Varda έγινε σύμβολο του φεμινισμού από τη δεκαετία του 1970 κι έπειτα
Περήφανη και ανεξάρτητη, ίδρυσε τη δική της εταιρεία παραγωγής για να μπορεί να πραγματοποιεί τις δικές της παραγωγές με τους δικούς της όρους. Χαρακτηριστικά αναφέρει και η ίδια πως “η πρώτη φεμινιστική πράξη μιας γυναίκας είναι να κοιτάξει. Να παραδεχτεί πως γίνεται αντικείμενο παρατήρησης, αλλά να αποκτήσει τη δύναμη να γυρίσει το βλέμμα της και να παρατηρήσει κι εκείνη“. Κι αυτό ακριβώς έκανε. Παρατηρούσε τον κόσμο, τις γυναίκες, τη ζωή, ήταν ένα αιώνια μικρό κορίτσι που κρατούσε μια κάμερα και έλεγε ιστορίες. Φανταζόταν, δημιουργούσε, ήταν ελεύθερη, και πάνω από όλα πίστευε στη τέχνη, όπως ακριβώς αναφέρει κλείνοντας και την υπέροχη ομιλία της στο TEDxVeniceBeach για την έμπνευση, την καλή διάθεση και το σινεμά.
Ας δούμε όμως μερικές ταινίες που έκαναν την Agnès Varda να παραμείνει διαχρονική μέχρι και σήμερα
La Pointe-Courte (1995)
Βασισμένο σε ένα διήγημα του William Faulkner, η Agnès Varda πραγματοποίησε το κινηματογραφικό της ντεμπούτο με το La Pointe Courte. Αυτή ήταν και η ταινία που τη χαρακτήρισε από τότε ως «η γιαγιά της Nouvelle Vague», αφού θεωρείται και η έναρξη του νέου γαλλικού κύματος το 1950. Μια μινιμαλιστική προσέγγιση, σε υπέροχη ασπρόμαυρη φωτογραφία, η ταινία είναι ένας συνδυασμός ντοκιμαντέρ και κινηματογραφικής αφήγησης. Η ιστορία απλή όσο και σύνθετη, ακολουθεί ένα ζευγάρι που αποφασίζει να πάει σε ένα μικρό ψαροχώρι της Γαλλίας. Εκεί θα έχουν την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουν τον γάμο τους, ο οποίος βρίσκεται υπό κατάρρευση. Αξιοσημείωτο είναι ότι η Varda όταν έκανε το La Pointe Courte είχε ελάχιστες κινηματογραφικές αναφορές, καθώς η ίδια έχει αναφέρει πως μέχρι τότε είχε δει ελάχιστες ταινίες.
Cleo From 5 to 7 (1962)
Σε μια απεικόνιση σε πραγματικό χρόνο του Παρισιού της δεκαετίας του ’60, η Varda απαθανατίζει τις στιγμές μιας τραγουδίστριας που παρασύρεται στη πόλη καθώς περιμένει τα αποτελέσματα μιας βιοψίας. Μια ιδέα γύρω από ένα αποτέλεσμα που ίσως καθορίσει τη ζωή της γίνεται η αφορμή για μια διαφορετική αντίληψη του κόσμου γύρω της, από τους φίλους της, σε αγνώστους, από τη κουβέντα ενός ζευγαριού που θα ακούσει μέχρι και την τυχαία συνάντηση που θα έχει με έναν άγνωστο. Θα λέγαμε ότι σε όλο το φιλμ κυριαρχεί αυτή η πολύ συγκεκριμένη ερώτηση για τα αποτελέσματα. Ωστόσο, η ουσία της ταινίας είναι σίγουρα στη διαδρομή που κάνει η Cleo μαζί με εμάς και σε όλα αυτά τα ερωτήματα που γεννιούνται στη διαδρομή προς την αλήθεια.
Vagabond (1985)
Βραβευμένο με τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας, το Vagabond είναι μια ταινία σε πολύ πιο σκληρό τόνο απ’όσο μπορεί να έχεις συνηθίσει τη φιλμογραφία της Varda. Ωστόσο, ακριβώς επειδή είναι πιο σκληρή από τις άλλες, είναι και αυτή που θα τη σκέφτεσαι μετά από καιρό. Τουλάχιστον αυτό συνέβη σε εμένα. Η ταινία ξεκινάει με το άψυχο σώμα μιας γυναίκας, η οποία βρίσκεται θαμμένη από το χιόνι σε ένα χαντάκι. Μέσα από flashbacks και διάφορες συνεντεύξεις αποκαλύπτονται σταδιακά όλα αυτά τα γεγονότα που οδήγησαν στον αναπόφευκτο θάνατό της. Σε αυτές τις τελευταίες της εβδομάδες θα πέσει πάνω σε άντρες και γυναίκες που ο καθένας τους θα προσπαθήσει να την επηρεάσει με διαφορετικό τρόπο. Ποιητικό φιλμ, ανεξήγητο, παγερό, χωρίς περιτύλιγμα μιας ζωής ιδανικής για μια γυναίκα που διάλεξε την ολοκληρωτική ελευθερία, αλλά τελικά ηττήθηκε από τη μοναξιά.
Jane B. for Agnès V. (1988)
Μια πραγματική μίξη βιογραφίας και φαντασίας, αυτό το πολύ ιδιαίτερο φιλμ της Varda παρουσιάζει τη ζωή της Jane Birkin λίγο διαφορετικά. Αφορμή ήταν η ατάκα της Birkin στη Varda σχετικά με το φόβο της για τη δεκαετία των 40. Τότε η Varda αποφάσισε πως όλο αυτό θέλει να το καταγράψει. Σε συνδυασμό και με τις δικές της σκέψεις, δημιουργήθηκε μια ταινία γύρω από τον ηθοποιό και τον σκηνοθέτη. Μια ταινία που αφορά τη πολύπλευρη ζωή μιας γυναίκας. Μια ταινία που συνδυάζει νεορεαλισμό και φαντασία.
The Beaches of Agnès (2008)
Μία ευάλωτη και τρυφερή Agnès, ογδόντα ετών πλέον, αλλά πάντα νέα και αειθαλής, δημιουργεί σε αυτό το ντοκιμαντέρ, ένα δρόμο γεμάτο από παραλίες για να τη γνωρίσεις λίγο καλύτερα. Αναπολεί στιγμές από φωτογραφίες, συνεντεύξεις, φιλμάκια και μικρά βίντεο και μας αφηγείται με παιχνιδιάρικο τρόπο τη ζωή της. Η ιδιαιτερότητα αυτής της βιογραφίας-δοκίμιο της Agnès, πέρα από την αγάπη της για τη ζωή γενικώς, είναι στα τεχνάσματα που χρησιμοποιεί για να σε ταξιδέψει. Όπως έχει πει και η ίδια, πιστεύει στη φράση «cinecriture» η οποία πρεσβεύει το συγκεκριμένο κινηματογραφικό στυλ του κάθε δημιουργού. Είναι άλλωστε ένας από τους λόγους που η Agnès επιλέγει να ασχολείται με το μοντάζ μόνη της.
Faces Places (2017)
Τελευταία αναφορά στον κόσμο της Agnès Varda θα κάνω σε αυτό το ντοκιμαντέρ. Πρόκειται και για το ντοκιμαντέρ που την ξανασύστησε σε ένα πιο σύγχρονο πια κινηματογραφικό κοινό, το οποίο και την αγκάλιασε. Ένα ειδικό art project γεννήθηκε όταν η Varda συνάντησε τον J.R., έναν φωτογράφο που ειδικεύεται στις τοιχογραφίες. Η Varda εντυπωσιάστηκε από τον τρόπο που ο J.R. βλέπει τον κόσμο. Ο τρόπος έκφρασης του J.R. έγινε και η αφορμή για τη συνεργασία τους στο ντοκιμαντέρ Πρόσωπα και Ιστορίες. Εκεί με οδηγό το βανάκι, ο J.R. και η Agnès ταξιδεύουν στη Γαλλία και φωτογραφίζουν τον κόσμο. Με αυτό το τρόπο τίμησαν την ομορφιά που γνώρισαν στα μέρη που πήγαν, ενώ παράλληλα διαμορφώνεται και μια πολύ όμορφη φιλία μεταξύ τους.
