Δεν ξέρω για εσάς, αλλά για μένα το ασπρόμαυρο φιλμ έχει άλλη αίσθηση. Ξέρω πως αρκετ@ ίσως δεν βρίσκουν νόημα σε αυτή τη τεχνική κινηματογράφησης. Όμως, έτσι ξεκίνησαν όλα από τη φωτογραφία, και πέρασαν αργότερα και στον κινηματογράφο. Εμβληματικές ταινίες του 20ου αιώνα, παρά την αρχή του Technicolor, έμειναν πιστές στην αρχική τους μορφή. Άλλες πάλι αγκάλιασαν το χρώμα και από ασπρόμαυρες έγιναν έγχρωμες, μέχρι που έφτασε το έγχρωμο φιλμ αλλά και η ψηφιακή κινηματογράφηση.
Ευτυχώς, ακόμα και στο σύγχρονο σινεμά, πολλ@ δημιουργ@ επιλέγουν να μας διηγηθούν μια ιστορία σε μαύρο και άσπρο
Δημιουργοί όπως ο Pawel Pawlikowski που έχουμε αναλύσει εδώ, έχουν ξεχωρίσει με ασπρόμαυρες ταινίες, όπως το Ida και το Cold War. Έχουμε ταυτιστεί απόλυτα με το Frances Ha του Noah Baumbach, έχουμε προβληματιστεί βαθιά με το Persepolis των Vincent Paronnaud και Marjane Satrapi, κι έχουμε απολαύσει το Sin City των Robert Rodriguez, Frank Miller, Quentin Tarantino και το Coffee & Cigarettes του Jim Jarmusch. Δυσκολεύτηκα, αλλά διάλεξα 10 από τις – αγαπημένες μου – καλύτερες ασπρόμαυρες ταινίες του 21ου αιώνα μέχρι σήμερα. Πάμε; Πάμε.
The Man Who Wasn’t There (2001) των Joel & Ethan Coen
Στην Καλιφόρνια του 1940, ο κουρέας Ed Crane (Billy Bob Thornton) είναι βαθιά δυσαρεστημένος με τη ζωή του. Όταν μαθαίνει για την απιστία της συζύγου του Doris (Frances McDormand), εκμεταλλεύεται τη στιγμή για να την εκβιάσει. Ωστόσο, το σχέδιο πηγαίνει στραβά, και ο Ed μένει απλά με ακόμη περισσότερες ερωτήσεις. Το υποτιμημένο νουάρ των αδερφών Coen είναι μια στοχαστική ταινία που θυμίζει νουάρ της δεκαετίας του 1940. Αυτό που φέρνει στο τραπέζι το σκηνοθετικό δίδυμο δεν είναι μόνο η αγάπη για το είδος, αλλά και η εμμονή τους με τη φιλοσοφία.
The Artist (2011) του Michel Hazanavicius
Ο George Valentin (Jean Dujardin) είναι ένας σταρ του βωβού κινηματογράφου, με χαρακτηριστικά που μοιάζουν με πινελιές από το στυλό ενός σκιτσογράφου. Στο δρόμο προς τη δική του παρακμή βοηθά μια νεαρή ταλαντούχα γυναίκα, την Peppy Miller (Bérénice Bejo), και την οδηγεί προς την αναγνώριση. Σε αυτή την ως επί το πλείστον βουβή ταινία, δε λείπει ποτέ πραγματικά ο διάλογος και προσωπικά δεν θα μπορούσα να τη φανταστώ έγχρωμη.
Nebraska (2013) του Alexander Payne
Πεπεισμένος ότι έχει κερδίσει μερικά εκατομμύρια δολάρια, ο ηλικιωμένος Woody Grant (Bruce Dern) είναι έτοιμος να περπατήσει από το σπίτι του στο Billings της Montana έως το Lincoln της Nebraska, για να διεκδικήσει το βραβείο του. Όταν ο γιος του David (Will Forte) προσπαθεί να τον αποθαρρύνει από το να κάνει αυτό το ταξίδι, ο Woody αγνοεί πεισματικά την έκκλησή του και οι δυο τους ξεκινούν το ταξίδι μαζί. Η ασπρόμαυρη κινηματογραφία που επιλέγει εδώ ο Payne αντικατοπτρίζει την άποψη του Woody για το περιβάλλον του, καθώς βαδίζει απελπισμένος προς κάτι που ελπίζει να φέρει ξανά φως στη ζωή του.
Roma (2018) του Alfonso Cuarón
Το εξαιρετικό Roma είναι ένα από τα καλύτερα φιλμ του Alfonso Cuarón – ένας σκηνοθέτης με τόση αφοσίωση στη τέχνη όσα χρόνια κάνει ταινίες, δεν απογοητεύει ποτέ με τις επιλογές του. Η ιστορία επικεντρώνεται στην Cleo (Yalitza Aparicio), την υπηρέτρια μιας οικογένειας στην Πόλη του Μεξικού που τους φροντίζει, ενώ αντιμετωπίζει και τους δικούς της αγώνες, συχνά μόνη. Η ταινία μας ταξιδεύει σε μερικά από τα πιο δύσκολα σημεία της ζωής της, καθώς και σε μερικά από τα πιο όμορφα, δημιουργώντας μια περίπλοκη αλλά εμπεριστατωμένη ματιά στη ζωή της. Ο τρόπος με τον οποίο το Roma απεικονίζει τη σχέση της Cleo με την οικογένεια για την οποία εργάζεται, αποκαλύπτει μια περίπλοκη ταξική σχέση.
Grass (2018) του Hong Sang-so
Για την 22η μεγάλου μήκους ταινία του ως σκηνοθέτης, ο Hong Sang–so παραδίδει έναν υπέροχο κινηματογραφικό γρίφο που μόνο ο ίδιος θα μπορούσε να επινοήσει. Στη γωνία ενός μικρού καφέ, η Areum (Kim Minhee) κάθεται και πληκτρολογεί στο laptop της. Στα τραπέζια γύρω της, άλλοι πελάτες μιλούν για τα διάφορα δράματα της ζωής τους. Ένα νεαρό ζευγάρι κατηγορεί ο ένας τον άλλον για σοβαρά εγκλήματα, ένας ηλικιωμένος προσπαθεί να αναζωπυρώσει τη φλόγα με μια νεότερη γυναίκα, ένας ναρκισσιστής σκηνοθέτης εργάζεται για να φτιάξει το επόμενο έργο του – όλα αυτά ενώ η Areum πληκτρολογεί. Γράφει απλώς αυτό που ακούει; Ή ακούει ό,τι έχει γράψει;
The Lighthouse (2019) του Robert Eggers
Ο φαροφύλακας Thomas Howard (Robert Pattinson) ταξιδεύει σε ένα απομακρυσμένο νησί στη Νέα Αγγλία για να φροντίσει έναν φάρο. Τον υποδέχεται ένας μεγαλύτερος, πιο έμπειρος φαροφύλακας (Willem Dafoe) και σύντομα αρχίζει να αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στη στενή σχέση με τον συνάδελφο του και στη διατήρηση της λογικής του. Η ασπρόμαυρη αισθητική εδώ συνδυάζεται με μια στενή αναλογία διαστάσεων για να κάνει το κοινό να αισθάνεται το ίδιο κλειστοφοβικά και απομονωμένα, όπως ο Thomas. Ταυτόχρονα, πολλές φορές αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να πάρεις το βλέμμα σου από αυτόν τον όμορφο εφιάλτη που εκτυλίσσεται στο απόκοσμο ψυχολογικό θρίλερ του Eggers.
Elisa y Marcela (2019) της Isabel Coixet
Ο πρώτος γάμος ομοφυλόφιλων στην Ισπανία, έλαβε χώρα μετά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορική εποχή και συνέβη στις 8 Ιουνίου 1901. Δύο γυναίκες, η Marcela Gracia Ibeas και η Elisa Sanchez Loriga, προσπάθησαν να παντρευτούν στην A Coruña (Γαλικία, Ισπανία). Oι δυο τους γνωρίζονται στο σχολείο όπου φοιτούν και αυτό που ξεκινά ως στενή φιλία καταλήγει σε μια ρομαντική σχέση που πρέπει να κρατήσουν κρυφή. Οι γονείς της Marcela είναι καχύποπτοι και τη στέλνουν στο εξωτερικό για μερικά χρόνια. Όταν επιστρέφει, η επανένωση με την Elisa είναι μαγική και αποφασίζουν να μοιραστούν μια κοινή ζωή. Τώρα στο επίκεντρο της κοινωνικής πίεσης και του κουτσομπολιού, αποφασίζουν να χαράξουν ένα σχέδιο. Η Elisa θα φύγει για λίγο από την πόλη για να επιστρέψει μεταμφιεσμένη σε Mario και να μπορέσει να παντρευτεί τη Marcela. Αλλά τίποτα δεν θα είναι τόσο εύκολο για αυτήν την απαγορευμένη αγάπη.
Passing (2021) του Rebecca Hall
Η Irene Redfield (Tessa Thompson) είναι μια μαύρη γυναίκα που ζει με τον σύζυγό της και τους δύο γιους της στο Χάρλεμ στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του 1920. Είναι σχετικά ικανοποιημένη με την ταπεινή της ζωή μέχρι που μια παλιά της φίλη (Ruth Negga) εμφανίζεται ξανά στη ζωή της μετά από χρόνια, για να αποκαλύψει ότι «περνάει» ως «λευκή» γυναίκα. Το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Rebecca Hall είναι μια τολμηρή μελέτη χαρακτήρων με ξεκάθαρη vintage αισθητική, συμπεριλαμβανομένης της ασπρόμαυρης φωτογραφίας της. Ωστόσο, η αισθητική είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό τέχνασμα, καθώς τα θέματα ρατσισμού και πολιτιστικής ταυτότητας αποκτούν μια άλλη διάσταση καθ’όλη του διάρκεια του αφηγήματος.
Belfast (2021) του Kenneth Branagh
Μια βαθιά προσωπική ταινία του Branagh που αντλεί μεγάλο μέρος από την παιδική του ηλικία, το Belfast εστιάζει σε μια οικογένεια που αγωνίζεται να βρει ένα μέλλον όταν έρχεται αντιμέτωπη με τη θρησκευτική βία στη Βόρεια Ιρλανδία της δεκαετίας του 1960. Η ιστορία εκτυλίσσεται μέσα από τα μάτια του 9χρονου Buddy, τον οποίο υποδύεται ο Jude Hill στο ντεμπούτο του. Εκείνος βρίσκεται ανάμεσα στην ανεμελιά της πορείας του προς την ενηλικίωση και στις αναταραχές που κυριεύουν τον κόσμο γύρω του. Η προσέγγιση μερικές φορές αμβλύνει τη σοβαρότητα της ιστορίας, κάτι που φαντάζει απολύτως λογικό, αφού η οπτική γωνία του Buddy είναι αυτή που οδηγεί την ιστορία.
C’Mon C’Mon (2022) του Mike Mills
Το C’mon C’mon εμβαθύνει κατά κύριο λόγο στις δυσκολίες και τις χαρές που συνυπάρχουν στις ανθρώπινες σχέσεις. Με κεντρικό πρωταγωνιστή τον δημοσιογράφο του ραδιοφώνου Johnny (Joaquin Phoenix), ο Mike Mills μας δείχνει την προσπάθειά του να διορθώσει την αποξενωμένη σχέση του με την αδερφή του και στη διαδικασία, να δημιουργήσει έναν όμορφο δεσμό με τον εννιάχρονο ανιψιό του, Jesse. Γυρισμένο εξ ολοκλήρου ασπρόμαυρο, με τη βοήθεια εκπληκτικής κινηματογράφησης και ρυθμού, η ταινία είναι ένα αναζωογονητικό και στοχαστικό αφήγημα, γεμάτο ερωτήσεις, οι οποίες άλλοτε λαμβάνουν απάντηση κι άλλοτε όχι.
