Η Σοφία Σπυράτου είναι από τους ανθρώπους που δεν χωράνε σε ταμπέλες, σε κάδρα και πλέγματα, σε ορισμούς και περιορισμούς. Δεν είναι σκηνοθέτης ούτε χορογράφος, είναι και τα δύο μαζί. Είναι από τους ανθρώπους που κάνουν τέχνη συστηματικά, με ύφος, με πάθος και με ταυτότητα. Από αυτούς που παράγουν έργο και αγαπούν τη δουλειά τους. Οι συνεργασίες, οι άξιες δουλειές της, τα ταξίδια της, τα θεατρικά “παιδιά” της είναι οι βαλίτσες της σε μια διαδρομή που κάθε χρόνο γίνεται πλουσιότερη. Τα τελευταία χρόνια η Θεσσαλονίκη απολαμβάνει κάθε σεζόν μια παιδική παραγωγή της στο Θέατρο Κολοσσαίον ενώ δεν πάει και τόσος καιρός που απόλαυσε και τον Αττίκ της στο Μέγαρο Μουσικής.
Αυτή τη φορά, η αφορμή της Σοφίας Σπυράτου για να επισκεφτεί την πόλη μας είναι η “Θεογονία” , σε κείμενο του Γιώργου Μπλάνα, μια παράσταση που θα απολαμβάνουμε από τις 6 Οκτωβρίου στο Θέατρο Κολοσσαίον. Με την Θεογoνία στο μυαλό, λοιπόν, την επισκέφτηκα στο θέατρο, κάναμε μια συζήτηση άκρως “θεατροκεντρική” και η φωτογράφος του TFC Magazine, Γεωργία Λαδοπούλου, φρόντισε να εξασφαλίσει αποκλειστικό φωτογραφικό υλικό λίγο πριν την πρεμιέρα της παράστασης.
Ξεκινώντας θα ήθελα να μου πείτε ποια ιδιότητα έχει μεγαλύτερο χώρο μέσα σας. Αυτή της σκηνοθέτιδας ή της χορογράφου;
Θα ξεκινήσω λέγοντάς σου ότι από πλευράς εκπαίδευσης ασχολήθηκα με τον χορό από όταν ήμουν πάρα πολύ μικρή. Στη συνέχεια, από την 1η Λυκείου ήμουν στον χορό της αρχαίας τραγωδίας στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Έφυγα στην Αθήνα, σπούδασα θέατρο στο Εθνικό και παράλληλα σπούδασα Χορό και χορογραφία στην Κρατική Σχολή Χορού, ενώ μαζί με όλα αυτά κάνω και πιάνο και φωνητική. Παίζω στο θέατρο, χορογραφώ, χορεύω, τραγουδάω, φεύγω με υποτροφίες στην Αμερική και στην Γερμανία και επιστρέφω.
Όπως καταλαβαίνεις, με ένα τέτοιο εύρος σπουδών κάνω το πρώτο χοροθέατρο για την Ελλάδα, το χοροθέατρο Ροές. Στόχος είναι αυτή η Αγία Τριάδα, λόγος – μουσική – κίνηση να συνυπάρχουν και να συνομιλούν. Για αυτό και δεν ξεχωρίζω τις ιδιότητες της σκηνοθέτιδας και της χορογράφου. Έχω χορογραφήσει και πολλές αρχαίες τραγωδίες και εκεί η κίνηση έχει να κάνει με το πως την βιώνουν και την εκτελούν οι ηθοποιοί, ως εκ τούτου η σχέση μου είναι σχέση και σκηνοθέτη. Πρέπει να σου πω ότι σπάνια υπάρχει παράστασή μου χωρίς κινησιολογικό κομμάτι. Ειδικά όταν μιλάμε για παραστάσεις για παιδιά. Η κίνηση είναι αναπόσπαστο κομμάτι των παραστάσεων για παιδιά. Τα παιδιά μαγεύονται από την κίνηση και αυτός είναι ο στόχος μου.
Δεν νομίζω ότι μαγεύονται μόνο τα παιδιά από τον τρόπο που στήνονται οι παραστάσεις σας και από την κινησιολογία σε αυτές. Μάλλον και εσείς μαγεύεστε.
Σαφώς. Μα δεν κάνω κάτι που δεν μου αρέσει να κάνω. Είμαι αυτάρκης σε σχέση με τη ζωή μου και δεν με ενδιαφέρει να κάνω πολλά πράγματα. Κάνω αυτά που με συγκινούν και με ενδιαφέρουν.
Θα τολμούσατε να πάτε σε θεατρικά “λημέρια” κάπως άγνωστα σε εσάς;
Εγώ δεν έχω κανένα πρόβλημα, η δουλειά είναι δουλειά. Ο τρόπος που την κάνεις έχει μεγάλη σημασία. Δεν υπάρχουν κατώτερα θέατρα και ανώτερα θέατρα. Υπάρχει μόνον ο τρόπος με τον οποίο υπάρχεις μέσα στο θέατρο. Εάν οι ηθοποιοί και ο σκηνοθέτης είναι δοσμένοι απόλυτα σε αυτό που κάνουν, τότε το αποτέλεσμα θα είναι θέατρο. Δεν υποτιμώ κάτι, λοιπόν, απλά είναι θέμα ενδιαφέροντος.
Υπήρχε πάντως η αντίληψη παλαιότερα ότι το παιδικό θέατρο είναι δεύτερης διαλογής. Αν και νομίζω ότι πλέον έχει εγκαταλειφθεί.
Έχει εγκαταλειφθεί. Πρέπει να πω με χαρά μου ότι οι παραγωγές του Μιχάλη Αδάμ έχουν κάνει μια μεγάλη στροφή. Φυσικά, η Ξένια Καλογεροπούλου και η Κάρμεν Ρουγγέρη κάνουν καταπληκτικές παραστάσεις και έχουν το δικό τους ύφος. Ωστόσο, μέχρι τότε δεν συμμετείχαν επώνυμοι ηθοποιοί. Από τον Θησέα που κάναμε με τον Μιχάλη Αδάμ ως θέαμα για όλη την οικογένεια με πρωταγωνιστή τον Γιάννη Στάνκογλου, τα πράγματα άλλαξαν. Το επίπεδο των παραγωγών που επιδιώκουμε να κάνουμε έλκει τους πάντες. Εννοώ και σε επίπεδο συναδελφικό. Όταν το κείμενο που θέλεις να επικοινωνήσεις το υπογράφουν είτε ο Στρατής Πασχάλης είτε ο Γιώργος Μπλάνας, τότε καταλαβαίνεις ότι δεν υπάρχει λόγος να ξεχωρίσεις το θέατρο είτε για παιδιά είτε για μεγάλους. Το θέατρο είναι ένα.
Είστε από τους σκηνοθέτες που πιστεύουν ότι το παιδικό θέατρο φέρει μεγαλύτερες ευθύνες; Ίσως και να διαμορφώνει τον αυριανό θεατρόφιλο.
Σαφώς διαμορφώνει τον αυριανό θεατρόφιλο. Και πρέπει να σου πω με μεγάλη χαρά ότι συναντάω κοινό μου από πολύ παλαιότερα και πια έχει μεγαλώσει. Σιγά σιγά μεγαλώσαμε. Μου θυμίζουν σκηνές και μου τραγουδάνε τραγούδια. Είναι καταπληκτικό το πόσο μπορείς να καθορίσεις την αισθητική και το γούστο του παιδιού. Είναι σημαντικό να είμαστε πολύ προσεκτικοί σχετικά με το τι προσφέρουμε. Όχι ηθικοπλαστικοί. Η τέχνη διδάσκει με τη συγκίνηση και τη μαγεία και όχι κουνώντας το δάχτυλο.
Σε μια παιδική παράσταση μπορούν να ειπωθούν όλα; Εννοώ λ.χ μέσα από ποια φίλτρα θα επικοινωνήσει κανείς στα παιδιά τον θάνατο;
Θίγεις ένα θέμα που μου έθιξαν κάποιοι εκπαιδευτικοί όταν έκανα τον Δον Κιχώτη. Ο Δον Κιχώτης πεθαίνει. Τους απάντησα τότε ότι ο θάνατος είναι κομμάτι της ζωής και ότι όλα τα παιδιά κάποια στιγμή κάποιον θα χάσουν. Ο θάνατος είναι κάτι με το οποίο πρέπει να συμφιλιωθείς. Αν φυσικά συμφιλιωθείς ποτέ. Αυτό που δεν πρέπει να γίνει είναι να το κρύψουμε. Δεν μπορούμε να βάλουμε παρωπίδες και να πούμε ότι δεν υπάρχει θάνατος. Μπορούμε να κάνουμε μια υπέρβαση. Ο δικός μας Δον Κιχώτης αναστήθηκε στους ουρανούς. Ο Δον Κιχώτης πάντα θα καλπάζει με τον Σάντσο Πάντσα στους ουρανούς. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν θέματα που δεν μπορείς να θίξεις στα παιδιά. Πρέπει να τους μιλήσεις για αυτά τα θέματα απαλά και γλυκά, προσέχοντας να μην τα πληγώσεις. Όταν ήμουν εγώ παιδί, δεν υπήρχε τέτοια έμφαση στο παιδικό θέατρο. Πήγαινα σε κανονικές παραστάσεις και πολλές από αυτές καθόρισαν την αισθητική μου. Παίρνω εξ’ ιδίων τα μαθήματα.
Νομίζω όλοι το βλέπουμε στους εαυτούς μας, την επίδραση που είχε το θέατρο που παρακολουθούσαμε παιδιά στην εξέλιξη της αισθητικής μας ως ενήλικες.
Ξέρεις τι; Ακούω ανθρώπους να λένε: “Εγώ δεν είμαι σχετικός με το θέατρο”. Τι πάει να πει σχετικός με το θέατρο; Πρέπει να είσαι ο Γεωργουσόπουλος και να έχεις εντρυφήσει; Σχετικός με το θέατρο πάει να πει ότι δεν πας στο θέατρο κουβαλώντας στην τσέπη σου αυτό που έχεις να πεις. Πρέπει να πας ανοιχτός και να δεις τι σου προσφέρει η παράσταση. Τα μεγάλα έργα, άλλωστε, αφήνουν χώρο για επικοινωνία και ερμηνεία.
Γυρίζω πίσω σε κάτι που αναφέρατε προηγουμένως. Είπατε ότι το παιδικό θέατρο δεν ήταν παλαιότερα όπως είναι σήμερα. Νιώθετε ότι έχουν αλλάξει κάπως τα πράγματα οι δικές σας παραγωγές;
Νομίζω πως ναι. Και θα σου το πω πολύ κυνικά. Πολλοί παραγωγοί βλέπουν ότι το παιδικό θέαμα μπορεί να τους φέρει κοινό και χρήματα. Το αν οι δικές μας παραστάσεις αρέσουν, δεν μπορώ να πω. Μακάρι.
Όσον αφορά τις θεματικές των παραστάσεων, πώς προκύπτει η προτίμησή σας σε έργα που σχετίζονται με τη μυθολογία;
Από την αγάπη μου για τη μυθολογία. Αλλά και από ένα γινάτι. Βλέποντας το Hollywood να ξεσκίζει και να κουρελιάζει την ελληνική μυθολογία. Διότι βλέπουμε εκτρώματα. Η παραποίηση που γίνεται στην ελληνική μυθολογία είναι κάτι το ασύλληπτο. Θα έπρεπε να μην αφήνουμε τα παιδιά να βλέπουν αυτά τα πράγματα. Πρόκειται για παραμύθια που τα ξέρουμε το λεπτό που γεννιόμαστε. Πρέπει να τα πούμε με τον δικό μας τρόπο.
Ερχόμενοι, λοιπόν, στη Θεογονία. Μια παράσταση με σπουδαίους συνεργάτες, όπως τον Γιώργο Μπλάνα και τον Μανόλη Παντελιδάκη.
Εγώ πιστεύω πάντα στην ομάδα. Δεν διανοούμαι ότι θα κάτσω σπίτι να τα ετοιμάσω όλα μόνη μου και μετά θα επιβάλλω τις απόψεις μου. Από την άλλη μεριά, είμαι πολύ συγκεκριμένη σε αυτό που θέλω να κάνω. Έχω τους εκλεκτότερους συνεργάτες που θα μπορούσα να έχω. Είναι μια Εθνική Ελλάδος. Και φυσικά, οι συνεργάτες εδώ στη Θεσσαλονίκη είναι μια εξαιρετική ομάδα. Υπάρχει ομάδα και ομοιογένεια που προκύπτουν από την κοινή αγάπη για αυτό που κάνουμε.
Μιλάμε για ομάδες, άρα για ανθρώπους. Θέλω να ρωτήσω ποιες συναντήσεις σας με ανθρώπους σας καθόρισαν και πως. Ενδεικτικά αναφέρω ότι έχετε συναντηθεί καλλιτεχνικά με πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους από τον Θάνο Μικρούτσικο και τον Σαββόπουλο μέχρι τους Tiger Lillies και από τον Γιάννη Στάνκογλου μέχρι τον Nyman.
Μιας και αναφέρεσαι στον Σαββόπουλο, κάναμε μαζί μια άλλη “Θεογονία”. Το 2012 πρέπει να ήταν, δεν θυμάμαι. Στο Μέγαρο Μουσικής. Το να σκηνοθετείς τον Σαββόπουλο είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο. Κάναμε μια Θεογονία με κεντρικό αφηγητή τον Σαββόπουλο. Κάτι εντελώς διαφορετικό από το τωρινό. Σκαλίζοντας τα γραφτά μου συνειδητοποίησα ότι δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι παρόμοιο με αυτό που έγινε τότε γιατί ο Σαββόπουλος έδινε μια άλλη διάσταση. Μεγάλος παραμυθάς των καιρών μας.
Γενικά, δεν είμαι άνθρωπος που ξεχωρίζει τις συνεργασίες του. Βουτάω πάντα σε αυτό που κάνω, με πάθος και δύναμη. Πάντα εξαντλημένη. Θα ξεχώριζα, όμως, την ιδιότυπη συνεργασία μου με τον Nyman στην Ηλέκτρα Αυτουργό. Μου μένει ο διαφορετικός τρόπος που γίνονται οι συνεργασίες στο εξωτερικό. Επισημαίνω την φοβερή απλότητα των μεγάλων καλλιτεχνών.
Έχετε ταξιδέψει πολύ μέσα από τη δουλειά σας και σε χώρες πολύ ιδιαίτερες. Πέρα από το προσωπικό φορτίο που κερδίσατε, σε καλλιτεχνικό επίπεδο πώς εξελιχθήκατε;
Έκανα πολλά ταξίδια δίνοντας δικές μου παραστάσεις αλλά και ταξίδια για συνεργασίες ως σκηνοθέτης ή χορογράφος. Πρέπει να πω ότι ο τρόπος που δουλεύουμε είναι τελείως διαφορετικός. Στους χρόνους, στις συναντήσεις, στη συγκέντρωση στις πρόβες. Με συγκίνηση θυμάμαι πάντα ότι όταν χορογραφούσα στην Όπερα του Λίχτενσταιν τον Ηρακλή Μαινόμενο, ο χορός ήταν ηλικιωμένοι ηθοποιοί. Δεν θα ξεχάσω τη σεβαστικότητα με την οποία δουλεύανε και ότι μετά τις πρόβες έρχονταν και με ρωτούσαν “Madame Spyratoy, is it the way you like it? “. Κουβαλώντας φορτίο χρόνων, πείρας και καλλιτεχνικής αξίας. Είχαν τη θέληση να ρωτήσουν τον σκηνοθέτη τους αν ο δρόμος που παίρνουν είναι αυτός που θέλουμε. Μου είχε κάνει εντύπωση.
Είναι οι άνθρωποι, λοιπόν, η έμπνευσή σας;
Ξεκίνησα έχοντας πολύ μεγάλους δασκάλους. Τον Σωκράτη Καραντινό, τον Μάριο Πλωρίτη, τον Αλέξη Σολωμό, μιλάμε για ογκόλιθους. Μου πέρασαν την αγάπη για την Ελλάδα. Η έμπνευσή μου είναι η Ελλάδα. Η Ελλάδα που έχω μέσα μου. Κουβαλάω αρκετή Ελλάδα μέσα μου.
Πόσο διαφορετικός είναι ο τρόπος με τον οποίο δουλεύατε στην αρχή της ίδρυσης του Χοροθεάτρου ΡΟΕΣ το 1989 – 1990 και πώς είναι σήμερα;
Με μεγάλη ανασφάλεια τώρα και με φοβερή ορμή από τότε. Είμαι από τους ανθρώπους που ότι φοβούνται το κάνουν. Χτυπάω το κεφάλι μου στον τοίχο και λέω θα σπάσει είτε το κεφάλι μου είτε ο τοίχος.
Θεογονία στο Θέατρο Κολοσσαίον σε σκηνοθεσία της Σοφίας Σπυράτου
Χορηγός Επικοινωνίας: TFC Magazine
