Συντάκτρια: Νεφέλη Γκίκογλου
Μετά από μια σειρά επιτυχημένων παραστάσεων στο θέατρο ΘΗΣΕΙΟΝ στην Αθήνα, η καλλιτεχνική ομάδα Μυθωδία έφτασε και στη Θεσσαλονίκη, κουβαλώντας στις αποσκευές της ένα εμβληματικό έργο της παγκόσμιας δραματουργίας. Ο λόγος βέβαια για τον Καλό Άνθρωπο του Σετσουάν του Bertolt Brecht, σε μετάφραση-σκηνοθεσία Νικορέστη Χανιωτάκη, που παρουσιάζεται αυτές τις μέρες στο θέατρο ΑΥΛΑΙΑ.
Το έργο
Το 1939 ο Bertolt Brecht, αυτοεξόριστος στην Φινλανδία , γράφει ένα από τα πιο ώριμα και κοινωνικά-πολιτικά ηλεκτρισμένα έργα του, τον Καλό Άνθρωπο του Σετσουάν. Σε ένα μικρό χωριό της Κίνας, τρεις Θεοί, απελπισμένοι από την άκαρπη προσπάθειά τους να βρουν στην επίγεια πραγματικότητα λίγη καλοσύνη και γενναιοδωρία, συναντούν τη νεαρή Σεν Τε, μια φτωχή πόρνη. Στο πρόσωπό της αναγνωρίζουν την έννοια του καλού ανθρώπου, και ως ανταμοιβή για τη φιλοξενία που τους προσέφερε, της προσφέρουν ένα χρηματικό ποσό για να κάνει ένα νέο ξεκίνημα.
Η καλοσύνη όμως της Σεν Τε, που με τα χρήματα αυτά ανοίγει ένα μικρό καπνοπωλείο, την οδηγεί να γίνει έρμαιο των συγχωριανών της, που εκμεταλλεύονται την ανέχειά της για δικό τους όφελος. Η κατάσταση φτάνει να ξεφύγει τόσο, που η μόνη λύση για τη Σεν Τε είναι η άφιξη ενός στυγνού συγγενή – προστάτη, του ξαδέλφου της Σουί Τα, για να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Ο ξάδελφος αυτός όμως δεν είναι άλλος από ένα alter ego της ίδιας, που δημιούργησε προκειμένου να σωθεί.
Πόσο όμως θα αντέξει η γυναίκα αυτή να ζει σαν δύο άνθρωποι; Και πόσο θα επηρεάσει τη ζωή της ο έρωτας, που θα έρθει εντελώς απρόσμενα στη ζωή της; Η ηθική, ο κοινωνικός προβληματισμός, και η αέναη πάλη του Καλού και του Κακού μπλέκονται με δεξιοτεχνικό τρόπο από το συγγραφέα και δημιουργούν ένα από τα κορυφαία έργα της παγκόσμιας δραματουργίας.
Επί σκηνής
Η παράσταση του Νικορέστη Χανιωτάκη επιχειρεί έναν ανοιχτό διάλογο με το θεατή από την πρώτη κιόλας στιγμή. Οι ηθοποιοί ξεκινούν την αφήγηση της ιστορίας μέσα από το κοινό, και δε χάνουν ευκαιρία να επιστρέφουν συνεχώς σε αυτό, είτε σπάζοντας τη σύμβαση της σκηνής με ευθείες απευθύνσεις, είτε διαδρώντας κανονικά με τους θεατές. Δημιουργείται έτσι ένα κλίμα που αποποιείται το «καδράρισμα» του σκηνικού χώρου και προσφέρει μια ευχάριστη ανατροπή, στοιχείο όχι αναμενόμενο σε ένα κλασικό έργο.
Ο διάλογος αυτός φυσικά δεν έρχεται ως μια αυθαίρετη επιλογή, αλλά εντάσσεται στη συνολικότερη προσέγγιση, που βασίζεται στο θέατρο της επινόησης (devised theatre). Όλο το έργο παίρνει τη μορφή αυτοσχεδιαστικού παιχνιδιού, η θεατρική σκηνή γίνεται αρένα. Οι ρόλοι αποκτούν μεγάλα χαρακτηριστικά και όπλο όλων των ηθοποιών γίνεται η ευρηματικότητα.
Η ταχύτητα και η παρέκκλιση από το αναμενόμενο όμως δεν υποβιβάζουν καθόλου το εμβληματικό αυτό έργο. Αντίθετα, επιτρέπουν μια φρέσκια ανάγνωση, χωρίς να το εγκλωβίζουν στη μνημειακότητα που συχνά συνοδεύει τα έργα μεγάλων συγγραφέων. Η ανάγνωση αυτή διατηρεί απόλυτα το στόχο της και το σεβασμό στο κείμενο, ενώ παράλληλα καταφέρνει να «σκεφτεί έξω απ’ το κουτί». Επιπλέον, η πρωτότυπη μουσική του , αλλά και η σκηνογραφική επιμέλεια συμπληρώνουν πολύ επιτυχημένα αυτό που ο σκηνοθέτης προσπαθεί να μεταδώσει.
Οι «χωρικοί» του Σετσουάν
Οι ηθοποιοί λειτουργούν πάνω στη σκηνή σαν ένα έμπειρο πλήρωμα, που ακολουθεί με μαεστρία τη δυναμική ενός καλού καπετάνιου. Στο τιμόνι δε βρίσκεται άλλη από την Πέγκυ Τρικαλιώτη, που στο διπλό ρόλο της Σεν Τε/Σουί Τα, καταφέρνει για άλλη μια φορά να αποδείξει γιατί θεωρείται μια από τις καλύτερες ηθοποιούς της γενιάς της. Η ενέργειά της είναι σαρωτική και η ερμηνεία της καταφέρνει να γεφυρώσει τις κωμικές με τις συγκινητικές στιγμές χωρίς καμία παραφωνία. Στο δίωρο ταξίδι αυτό φυσικά δεν είναι μόνη, αλλά μαζί με έναν θίασο με μεγάλη δυναμική και πολύ σωστές ισορροπίες.
Ο Καλός Άνθρωπος του… 2019
Η διαχρονικότητα του νοήματος ενός έργου και το «βάθρο» στο οποίο το ανεβάζει η συγγραφική του αξία, πολλές φορές δεν αρκούν για να θεωρηθεί ένα ανέβασμα επιτυχημένο. Ο Brecht αδιαμφισβήτητα με αυτό το έργο μιλάει ακόμα και στο σήμερα με πολύ στοχευμένο τρόπο για την κοινωνική παθογένεια, την ηθική πάλη του ανθρώπου και την ταλαιπωρημένη έννοια του Καλού. Δεν παύει όμως να είναι ένα κείμενο γραμμένο 80 χρόνια πριν.
Ο «Καλός Άνθρωπος του Σετσουάν» του Νικορέστη Χανιωτάκη είναι το τρανό παράδειγμα πως στο κλασικό θέατρο υπάρχει χώρος για φρέσκες ματιές. Δεν περιορίζεται σε μια μπρεχτική προσέγγιση όπως την ορίζουν οι εγκυκλοπαίδειες και οι ορισμοί, αλλά επιλέγει, με κινήσεις καλά μελετημένες και πρωτότυπες, να αντλήσει από το έργο προβληματισμούς για το σήμερα και να απευθυνθεί στο κοινό που βλέπει την παράσταση το 2019 με όρους τόσο σύγχρονους, όσο και απόλυτα διαχρονικούς.
