Την καλώ εν μέσω μιας πολύ πιεστικής περιόδου για την καριέρα της καθότι ετοιμάζεται πυρετωδώς για το ανέβασμα των Νεφελών σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά ενώ είναι ήδη στα σκαριά η νέα ταινία στην οποία θα πρωταγωνιστήσει με επίκεντρο την ζωή της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη είναι από τους ηθοποιούς που δουλεύουν αδιαλείπτως στο θέατρο δίχως να κάνει εκπτώσεις και συμβιβασμούς και επιλέγοντας πάντα με προσοχή και συνέπεια το επόμενο εγχείρημα.
Το μοναδικό όνομα που δεν μπερδεύεται με κανένα άλλο, η ευθυτενής και γεμάτη αυτοπεποίθηση παρουσία, το αδιαμφισβήτητο θείο χάρισμα δίχως προηγούμενο πάνω στην σκηνή, ταλέντο το οποίο οδηγεί τις παραστάσεις στις οποίες συμμετέχει να γίνονται talk of the town και η εμφάνιση στα μέσα μόνο για συζητήσεις σχετικές με το θέατρο είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά της ηθοποιού που την έκαναν να ξεχωρίσει και να διεκδικεί επάξια τον τίτλο μιας εκ των πολύ σημαντικών ηθοποιών στην χώρα μας.
Στη συζήτησή μας, διαπιστώνω ότι η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη είναι άνθρωπος που παρά την κούραση των απαιτητικών εγχειρημάτων που αναλαμβάνει, απολαμβάνει να μιλάει για την δουλειά της, είναι γεμάτη διάθεση να δοκιμαστεί, να τολμήσει, να μάθει, να εξελιχθεί. Δεν αισθάνεται ότι έχει τερματίσει το κοντέρ της μάθησης αλλά αντίθετα νιώθει ότι σε αυτόν τον δρόμο έχει ακόμη πολλά να κερδίσει από τους νεότερους σκηνοθέτες με τους οποίους συνεργάζεται τα τελευταία χρόνια. Σε μια από τις λίγες συνεντεύξεις που παραχωρεί, μοιράζεται τις σκέψεις της για τις Νεφέλες του Αριστοφάνη, τα συναισθήματά της για το πολιτικό τοπίο της χώρας μας, μιλάει για τις απώλειες των συνεργατών της που την στιγμάτισαν και εξηγεί ότι το ταξίδι της αυτογνωσίας του ατόμου είναι ένα ταξίδι που δεν τελειώνει ποτέ.
Κ. Καραμπέτη σας βρίσκω στην προετοιμασία για την περιοδεία της παράστασης “Νεφέλες” σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Καραντζά. Έργο του Αριστοφάνη με χρεοκοπίες, δανειστές, αθώους και φταίχτες. Σαν να μας θυμίζει κάτι.
Το έργο είναι γραμμένο το 423 π. Χ. κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου σε μια περίοδο κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής, μεγάλης διαφθοράς και γενικότερης κρίσης. Βρίσκονται άνθρωποι στην Αθήνα οι οποίοι διδάσκουν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί κάποιος να χειριστεί τον λόγο και αρνούνται την ύπαρξη του αντικειμενικού δικαίου. Υπερασπίζονται το δίκαιο της προσωπικής ματιάς. Αυτά ακριβώς σατιρίζει ο Αριστοφάνης, ο οποίος είναι νοσταλγός του παρελθόντος. Κεντρικός ήρωάς του είναι ένας μέσος χρεοκοπημένος πολίτης ο οποίος για να ανταπεξέλθει στο κυνήγι των δανειστών προσπαθεί να βρει τρόπους για να μην αποπληρώσει τα χρέη του. Η κατάληξη του έργου είναι ολέθρια ακριβώς γιατί τα κίνητρα του ήρωα δεν έχουν ηθικό έρεισμα. Είναι ένα από τα πιο απελπισμένα φινάλε κωμωδίας που φτάνει σχεδόν στο ύφος μιας τραγωδίας.
Θέλω να σχολιάσουμε λίγο περισσότερο το θέμα που θίγετε περί “προσωπικής ματιάς”. Γίνεται ποτέ η λεγόμενη προσωπική ματιά επικίνδυνη;
Μα ναι, φυσικά. Νομίζω ότι είναι αυτονόητο ότι μπορεί να γίνει επικίνδυνη όταν γνώμονας γίνεται το προσωπικό συμφέρον και μόνο. Βεβαίως, είναι σημείο της εποχής. Το βλέπουμε στον δημόσιο βίο, στην πολιτική. Λέει ο καθένας ό,τι τον συμφέρει και την επόμενη στιγμή λέει τα αντίθετα. Ανάλογα με το συμφέρον του κόμματος. Θα έπρεπε να υπάρχει ένα αντικειμενικό δίκαιο. Αυτά οι αρχαίοι τα ήξεραν πολύ καλά και μάλιστα το ονόμαζαν δίκαιο των θεών. Υπάρχουν έργα που βασίζονται πάνω σε αυτήν την έννοια όπως η Ορέστεια και η Αντιγόνη.
Πώς προσεγγίζετε, λοιπόν, με αυτά τα δεδομένα, τον Δίκαιο Λόγο, τον οποίο και ενσαρκώνετε; Μέσα, βέβαια και από την ματιά του Δημήτρη Καραντζά.
Μόνο μέσα από την ματιά του σκηνοθέτη. Ειδικά εγώ είμαι ένας άνθρωπος που είμαι όργανο του σκηνοθέτη, πιστεύω ότι αυτό πρέπει να γίνεται και αυτή είναι η φύση μου. Ο σκηνοθέτης έχει την ευθύνη της παράστασης, την ματιά και την ερμηνεία. Δεν είναι δυνατόν ένας ηθοποιός να θέλει να κάνει άλλα πράγματα. Δεν επιτρέπεται γιατί θα υπάρχει τρομερή παραφωνία. Ακόμα και αν ένας ηθοποιός διαφωνεί, οφείλει να υπερασπιστεί με όλη του την αλήθεια την άποψη του σκηνοθέτη. Αυτό που θα δείτε δεν είναι η άποψη της Καρυοφυλλιάς αλλά η άποψη του Δημήτρη Καραντζά. Αυτό δεν σημαίνει, φυσικά, ότι διαφωνώ με την άποψη του σκηνοθέτη.
Εδώ, λοιπόν, αυτό που έχει επιλεγεί από τον σκηνοθέτη μας είναι ένας Δίκαιος Λόγος ο οποίος έρχεται και υπερασπίζεται τις παλιές αξίες – το παλιό σύστημα παιδείας – και διδάσκει την αυστηρή στρατιωτική πειθαρχία, τον σεβασμό στους μεγαλύτερους και την αποχή από τις ηδονές. Τελικά, χάνει κατά κράτος από τον άδικο λόγο που διδάσκει τις νέες ιδέες λέγοντας ότι το δίκαιο δεν υπάρχει και παροτρύνοντας τον νέο να ριχτεί με τα μούτρα σε κάθε είδος ηδονής. Αυτό είναι και το πιο ελκυστικό στα μάτια των νέων. Έχουμε επικεντρωθεί, λοιπόν, σε έναν αγώνα λόγων με σοβαρότητα.
Είναι προς τιμήν σας να λέτε ότι δεν επεμβαίνετε στη ματιά του σκηνοθέτη. Ειδικά όταν το λέει μια ηθοποιός με τη δική σας εμπειρία.
Αν κάποιος θέλει να επεμβαίνει και να δίνει συμβουλές ας πάει να σκηνοθετήσει μόνος του. Εδώ είμαστε για να κάνουμε τη δουλειά του ηθοποιού και μόνο. Τίποτε άλλο.
Σε σχέση με τον αγώνα των δύο λόγων που περιγράφετε, θα ήθελα να ρωτήσω αν θεωρείτε ότι στην εποχή μας έχει επικρατήσει μια εκ των δύο νοοτροπιών.
Πάντα εξαρτάται από το ήθος του κάθε ανθρώπου και από το πως επιλέγει ο καθένας μας να ζήσει την ζωή του. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν αξίες και θέλουν να συμπεριφέρονται σύμφωνα με αυτές. Είναι άλλοι που ζουν σύμφωνα με τις επιταγές του άδικου λόγου. Θα έλεγε κανείς ότι σε μεγαλύτερο ποσοστό φαίνεται η έλλειψη της αντικειμενικότητας του δικαίου και αυτό είναι από τα λυπηρά φαινόμενα της εποχής μας.
Κάνουμε την συζήτηση ανήμερα των εκλογών και μιλάμε για ένα έργο που θίγει πολιτικά ζητήματα. Δεν μπορώ να μην ρωτήσω αν η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη θα έμπαινε ποτέ στη διαδικασία να σκεφτεί να πολιτευτεί και να υπερασπιστεί τις ιδέες της όχι από το σανίδι αλλά πια από ένα διαφορετικό κανάλι.
Δεν πρόκειται να το κάνω ποτέ αυτό στη ζωή μου. Δεν έχω τις γνώσεις για να το κάνω αυτό. Έχω σπουδάσει σε δραματική σχολή. Δεν έχω πάει σε πανεπιστήμιο να διδαχθώ πολιτική, οικονομία και νομικές επιστήμες. Δεν θα μπορούσα να αντιληφθώ έννοιες όπως τα οικονομικά και τους νόμους του κράτους. Δεν είναι δυνατό να βγω και να πολιτευθώ. Δεν έχω τα εφόδια.
Θεωρείτε ότι υπάρχουν άνθρωποι στο πολιτικό προσκήνιο αυτή τη στιγμή που έχουν αυτά τα προσόντα και είναι σε θέση να διοικήσουν σωστά αυτή τη χώρα; Έχουν το ηθικό έρεισμα όπως είπατε πριν;
Βγαίνουν στην πολιτική πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν ούτε την παιδεία ούτε τα εφόδια, δυστυχώς. Σίγουρα υπάρχουν κάποιοι, αλλά αυτό που βλέπω γενικότερα είναι μια εικόνα απογοητευτική.
Φεύγοντας από το κομμάτι της παράστασης και της πολιτικής της θεματικής, πρέπει να σας πω ότι διαπιστώνω ότι λειτουργείτε κάπως σαρωτικά στα επαγγελματικά σας. Δεν σας κοστίζει η αδιάκοπη δουλειά;
Αναγκαζόμαστε να δουλεύουμε πολύ όλοι οι Έλληνες ηθοποιοί γιατί ο κλάδος μας έχει πληγεί πάρα πολύ από την κρίση. Δεν υφίσταται καμιά έννοια συλλογικής σύμβασης. Έχει καταστρατηγηθεί αυτή που υπήρχε τα παλαιότερα χρόνια και κάπως προστάτευε τους εργαζόμενους. Για να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε στις πολλές απαιτήσεις της καθημερινότητας αναγκαζόμαστε να δουλεύουμε σε πολλές παραγωγές ακριβώς για να μπορούμε να έχουμε έναν σχετικά αξιοπρεπή μισθό.
Ίσως σας φαίνεται παράξενο ένας άνθρωπος που ενδεχομένως να είναι γνωστός ή αναγνωρισμένος να μιλάει για τέτοια πράγματα αλλά πρέπει να διευκρινίσω ότι στην Ελλάδα η τέχνη και τα οικονομικά είναι αντιστρόφως ανάλογα. Εγώ υπηρετώ μόνο τον χώρο της τέχνης.
Όσο πιο καλλιτεχνικό είναι κάτι, τόσο λιγότερο πληρώνεται. Αυτό, φυσικά είναι μια επιλογή, το γνωρίζουμε. Και εγώ, όπως και πολλοί συνάδελφοί μου, βάζουμε την τέχνη μας πολύ πιο πάνω από τα υλικά αγαθά. Όλοι αναγκαζόμαστε να συμμετέχουμε ταυτόχρονα σε τρεις και τέσσερις παραγωγές. Παλαιότερα, ακόμη και το αν θα δούλευε κανείς το καλοκαίρι ήταν θέμα προσωπικής επιλογής. Τώρα πια δεν μπορεί κανείς να επιλέξει να ξεκουραστεί γιατί αν το κάνει δεν θα έχει να φάει. Δεν είναι προσωπική μου επιλογή, δεν θα δούλευα με αυτούς τους ρυθμούς αν μπορούσα να επιβιώσω διαφορετικά. Παρόλα αυτά, επειδή αγαπώ πολύ αυτήν την δουλειά και θέλω το αποτέλεσμα να είναι άρτιο, δεν ρίχνω την ποιότητα της υπεράσπισης ενός ρόλου. Εις βάρος της προσωπικής ξεκούρασης, του ελεύθερου χρόνου, ακόμη και της υγείας μου πολλές φορές.
Σας πικραίνει αυτό;
Φυσικά. Όλοι είμαστε πικραμένοι, όλοι είμαστε κουρασμένοι. Δεν ζούμε την ζωή μας. Δεν είμαι η μόνη. Σε όλη την Ελλάδα συμβαίνει αυτό.
Αφήνοντας στην άκρη την ξεκούραση και τον ελεύθερο χρόνο, η ζωή της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη είχε ποτέ ελλείψεις; Νιώσατε ποτέ ότι έλειψε κάτι από την ζωή σας, μέσα σε όλους αυτούς τους ρόλους, τους συνεργάτες, την τέχνη και την δημιουργία;
Ως συνέπεια του ελεύθερου χρόνου, θα σας πω ότι μου λείπουν οι διακοπές. Φέτος, ξέρετε, οι διακοπές μου θα είναι μονάχα τέσσερις ημέρες. Μετά το πέρας και των παραστάσεων των Νεφελών στην Επίδαυρο ξεκινάω γυρίσματα για την ταινία σε σχέση με την ζωή της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Τέλη Αυγούστου ξεκινάω πρόβες για την παράσταση “Λούλου” με τον Γιάννη Χουβαρδά οπότε καταλαβαίνετε ότι για κάποιες μέρες εγώ θα κοιμάμαι δύο ώρες μόνο. Αυτό αντιλαμβάνεστε τι προσωπικό κόστος έχει. Απ’ την άλλη μεριά είναι έτσι αυτή η δουλειά.
Σχετικά με την ταινία, σκέφτομαι ότι είναι δεύτερη φύση σας να εκπλήσσετε και να κάνετε το απρόσμενο. Το να υποδυθείτε την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου και μάλιστα σε προχωρημένη ηλικία είναι έκπληξη.
Βεβαίως. Πέθανε 75 ετών και μάλιστα στις φωτογραφίες φαίνεται πολύ μεγαλύτερη γιατί ήταν μια γυναίκα ταλαιπωρημένη από την ζωή. Έζησε την προσφυγιά, έζησε φτώχεια, ήταν δεινή καπνίστρια και παρότι είχε το θεϊκό ταλέντο της γραφής έγραφε αποσυρόμενη από τα δικαιώματα των τραγουδιών. Σε πολλές περιπτώσεις δεν αναγραφόταν το όνομά της στους δίσκους. Έχασε την κόρη της και τον άνθρωπό της και όλα αυτά “έγραψαν” στο πρόσωπό της. Εγώ αναλαμβάνω τον ρόλο από τα 55 της και υπάρχουν στάδια μεταμόρφωσης. Έχουμε κάνει ήδη δοκιμαστικά με το μακιγιάζ.
Αναλογιζόμενος και τους Πέρσες, νομίζω κ. Καραμπέτη ότι αν υπάρχουν σωματικά και ψυχικά όρια για έναν ηθοποιό, εσείς μάλλον τα έχετε εξαντλήσει.
Είναι ένα ζητούμενο αυτό. Το να έχει ο ηθοποιός την φυσική του ενέργεια σε πολύ καλή κατάσταση για να μπορεί να υπηρετήσει και στις υψηλότερες απαιτήσεις. Αυτό που κάνω είναι απλό. Δεν καπνίζω, δεν πίνω αλκοόλ, ασκούμαι και προσπαθώ να έχω ένα μυικό και νευρικό σύστημα πάντα σε εγρήγορση για να ερμηνεύσω τον ρόλο. Όρια δεν θα υπερβώ. Αν πρέπει σε έναν ρόλο να κάνω άλμα επί κοντώ δεν θα το κάνω (Γέλιο). Εκεί υπάρχουν όρια.
Μπορεί μια ηθοποιός με τα δικά σας χιλιόμετρα στο σανίδι και την δική σας εμπειρία να μαθαίνει ακόμα;
Τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Το ότι έκανες μια επιτυχία πριν κάποια χρόνια δεν εγγυάται ότι καθετί που κάνεις θα είναι επιτυχία. Χρειάζεται συνεχής αγώνας. Για μένα είναι τεράστιο δώρο να συνεχίσω να συνεργάζομαι με νέους ανθρώπους. Θέλω να γνωρίζω καινούριους τρόπους σκέψης και ματιάς πάνω στα πράγματα. Άλλου τύπου αισθητικές. Είμαι ευγνώμων που μου συμβαίνει αυτό και πρέπει να πω ότι το επιδίωξα. Ήμουν πάντα ανοιχτή στα καινούρια πράγματα και μου αρέσει ο πειραματισμός και το avant – garde που έχουν οι νέοι σκηνοθέτες. Απολαμβάνω να δουλεύω μαζί τους. Είναι τιμή μου να με εμπιστεύονται. Κανείς είναι εσαεί διδασκόμενος. Μεγαλώνοντας υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που σε κάνουν να νιώθεις φτωχότερος. Αρχίζουν οι απώλειες, φεύγουν αγαπημένοι άνθρωποι και γεμίζεις θλίψη, απελπισία και συνειδητοποιείς και τη δική σου θνητότητα.
Υπήρξαν εσωτερικοί και εξωτερικοί δαίμονες που στάθηκαν αντίπαλοι σε αυτήν την πλούσια πορεία;
Σε επαγγελματικό επίπεδο δεν συνέβη ποτέ κάτι τέτοιο. Σε προσωπικό επίπεδο, αυτοί οι δαίμονες ήταν οι απώλειες για τις οποίες σας μίλησα. Ίσως και κάποιοι χωρισμοί. Αυτά που περνάει κάθε άνθρωπος. Το συναίσθημα που νιώθεις όταν ένας άνθρωπος που σε έχει σημαδέψει φεύγει. Το αναντικατάστατο του καθενός. Η αίσθηση του ότι δεν θα τον ξαναδείς, δεν θα ακούσεις ξανά την φωνή του. Είναι ένα πράγμα που μας υπερβαίνει όλους. Είναι ίσως το δυσκολότερο υπαρξιακό μας θέμα. Άνθρωποι που με σημάδεψαν και έχασα ήταν ο σκηνοθέτης μου ο Γιώργος Μιχαηλίδης, φυσικά ο Μηνάς Χατζησάββας, ο Χειμωνάς του οποίου έπαιξα και πολλές μεταφράσεις, ο Κουτσομύτης, ο Πάτσας, πολλοί άνθρωποι… Άνθρωποι που έφυγαν και νοσταλγώ τις εποχές μαζί τους.
Σας ήταν εύκολο μέσα σε απώλειες και χωρισμούς να κάνετε το ταξίδι της αυτογνωσίας και να βρείτε την Καρυοφυλλιά;
Αυτό είναι ένα ταξίδι που δεν τελειώνει ποτέ. Μέχρι την ημέρα του θανάτου μας συνεχίζεται. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι γνωρίζει απόλυτα τον εαυτό του. Ο εαυτός μας μάς αιφνιδιάζει και εκεί που νομίζουμε ότι τον ξέρουμε αντιδράμε απρόσμενα σε μια ακραία μας στιγμή. Αυτό το ταξίδι της αυτογνωσίας συνεχίζει. Μπορώ να πω όμως ότι η τριβή με τα μεγάλα κείμενα με βοήθησε να κατανοήσω καλύτερα την ανθρώπινη φύση και να έχω περισσότερη κατανόηση απέναντι στους άλλους.
Αν η ζωή σας ήταν ένα βιβλίο, πώς θα ονομάζατε το κεφάλαιο στο οποίο βρίσκεστε τώρα;
Είναι δύσκολη ερώτηση (Γέλιο!). Δουλειά, δουλειά, δουλειά, δουλειά, δουλειά. Μάλλον αυτό το όνομα θα έδινα! Θα ήθελα, ξέρετε, να μπορώ να βλέπω τον ήλιο να δύει, να δω τα χρώματα του δειλινού!
Τότε, λοιπόν, θα σας ευχηθώ αυτό ακριβώς!
